Dzisiaj trudno sobie wyobrazić, że przed dziesiątkami lat jedyną możliwością posłuchania muzyki był udział w koncercie na żywo. Radio i płyty gramofonowe były towarem drogim, toteż nie zawsze stanowiły obowiązkowe wyposażenie każdego domu. Orkiestry, zespoły i chóry były instytucjami, w których szeregi wstępowali muzykanci w każdym wieku. Dźwięki instrumentów muzycznych uświetniały wszystkie uroczystości w Olkuszu, a ich obecność podczas najważniejszych wydarzeń kulturalnych była właściwie obowiązkowa. W tej dziedzinie Olkusz miał się czym poszczycić, dlatego w kolejnym odcinku „Poznaj Olkusz, którego już nie ma” prezentujemy zdjęcia muzyków z naszego terenu.
Orkiestry dęte
Początek XX wieku był czasem, kiedy w mniejszych miastach i na wsiach masowo zakładano orkiestry dęte. Bycie członkiem orkiestry, ważnej wówczas instytucji, wiązało się z pełnieniem zaszczytnej funkcji w małej społeczności – lokalnego muzykanta. Każdy występ orkiestry był wielką atrakcją dla mieszkańców, na których życie składała się głównie ciężka praca. Koncerty były więc okazją do wspólnego spędzania czasu i dobrej zabawy. Większość orkiestrantów uczyła się gry na instrumencie we własnym zakresie, z pomocą bardziej doświadczonych członków rodziny i znajomych. Był to czas, kiedy o szkole muzycznej można było tylko pomarzyć. Prym wiodły oczywiście orkiestry strażackie, ale zaraz po nich zaczęły się pojawiać orkiestry parafialne, szkolne i zakładowe. Przykładem może być orkiestra dęta, która powstała w Fabryce Westena, a jej spuściznę kontynuuje do dzisiaj Olkuska Reprezentacyjna Orkiestra Dęta. Swoją orkiestrę miała również Kopalnia Bolesław. Przy jednostce zakładowej straży pożarnej Fabryki Wyrobów Gumowych „Westen” w Wolbromiu orkiestra powstała w latach 30-tych. Swoją orkiestrę założyli również pracownicy kluczewskiej „Papierni”.
Chórzyści
Ruch muzyczny na Ziemi Olkuskiej miał swoje złote lata w okresie międzywojennym. W 1916 roku powstało Towarzystwo Muzyczno-Dramatyczne „Hejnał” oraz Żydowskie Towarzystwo Muzyczno-Dramatyczne „Muza”. Swoją orkiestrę mieli również harcerze z olkuskiego hufca, do której rekrutowano głównie uczniów z gimnazjum (dzisiaj I LO). W „Hejnale” działały trzy sekcje: muzyczna, dramatyczna i śpiewacza, a pierwsze próby odbywały się w Szkole Rzemieślniczej (dzisiejszy Mechanik).
Specjalne miejsce na mapie kulturowej Olkusza zajmował od 1906 roku mieszany Chór Kościelny założony na początku XX wieku przy parafii św. Andrzeja Apostoła, za czasów proboszcza ks. Marcina Smółki. Od 1910 roku opiekę nad nim objął zasłużony dla olkuskiej kultury Szczepan Grad, który obok chóru założył również parafialną orkiestrę dętą. Pod nazwą Towarzystwo Śpiewacze i Muzyczne „Dźwięk” w Olkuszu działał przez kilka dekad, a w jego repertuarze znajdowały się nie tylko pieśni kościelne, ale również świeckie. Chór parafialny jest często mylony z chórem „Hejnał”. Prawdopodobnie dlatego, że wielu członków śpiewało w jednym i drugim chórze, stąd rozróżnienie było trudne i tak zostało do dzisiaj. Po rozwiązaniu „Hejnału” w 1980 roku, chórzyści przeszli do Chóru Parafialnego, który potocznie nazywany jest właśnie „Hejnał”.
Bigbitowcy
Lata 60-te to oczywiście rock and roll. W tym czasie w powiecie olkuskim istniało wiele zespołów bigbitowych, których występy gromadziły rzeszę wielbicieli. Już w latach 50-tych głównie przy świetlicach i domach kultury powstawały zespoły muzyczne, nastawione przede wszystkim na repertuar rozrywkowy. W 1958 roku przy Powiatowym Domu Kultury na ulicy Gęsiej powstał zespół muzyczny, prowadzony przez Pawła Artynowskiego. Rok później dołączył do niego Jan Domagała, znany wówczas jako Jean Doma i tak powstał „Quintet taneczny Jean Doma”. Z Artynowskim i Domagałą grali wówczas Andrzej Wąs i Janusz Zaczyński. Olkuska publiczność miała szansę posłuchać na żywo sambę, rumbę, mambę, swing i inne gorące rytmy. Zespół grał do 1965 roku, zdobywając nie tylko serca publiczności, ale też nagrody na festiwalach. Część członków założyła później zespół „Orion 5” przy PSS „Społem”. Nie można zapomnieć o założonych w 1962 roku „Ilkusach” Andrzeja Tracza, Sławomira Banysia, Wojciecha Włodarczyka, Janusza Kuliga, Janusza Tepera, a potem Janusza Kałuży i Lucjana Swędzioła. W 1975 roku olkuscy muzycy z „Ilkusów” i „Oriona”, które w międzyczasie się rozpadły, założyli istniejący do dzisiaj zespół „Olkuszanie”. Niestety nie zachowały się żadne nagrania z pierwszych koncertów olkuskich zespołów. Są za to zdjęcia i wspomnienia.
Kapela z Gorenic
Zespoły muzyczne były, a właściwie są do dziś dnia, koniecznym elementem każdego wesela. – Gdy nadchodził czas wesela, rodzina i sąsiedzi wspomagali nowożeńców i ich rodziców w przygotowaniach uczty weselnej. Przynosili więc jaja, sery, masło, mąkę i co tam kto jeszcze mógł. Nie było wtedy białego mercedesa z kopułą kwiatów, więc szło się do kościoła pieszo. Na czele oczywiście kapela – pisze Jacek Majcherkiewicz w tekście „Była sobie kapela”. – Gorenice miały kapelę „eksportową”. Jej popularność była ogromna, miała niebywałe powodzenie w szerokiej okolicy. Wprawność i żywiołowość jaką reprezentowali nasi muzycy zdobywała im coraz to nowych weselników – zauważa. Fotografie gorenickiej kapeli znajdziecie na stronie http://gorenice.pl/index.php?id=54.html.
Bibliografia:
Barczyk P., Olkusz w fotografii, [pobrano: 10.02.2014r.], http://www.olkuszwfotografii.republika.pl/chor.html.
Majcherkiewicz J., Była sobie kapela, Portal gorenice.pl, [pobrano: 13.02.2014r.], http://gorenice.pl/index.php?id=54.html.
Sypień J., W orkiestrach siła… Historia i dzień dzisiejszy orkiestr dętych w powiecie olkuskim, OMEGA-ART, Olkusz, 2009.
Sypień J., Początki muzyki bigbitowej w Olkuszu, [W:] „Ilcusiana”, Nr 1 (4), maj 2011, s. 143-152. Dostępne również on-line: http://www.biblioteka.olkusz.pl/ns/index.php?option=com_content&view=article&id=244&Itemid=1.
Wilczyński T., Muzyka prawie anielska, Strona internetowa Bazyliki Mniejszej w Olkuszu, [pobrano: 10.02.2014r.], http://bazylika.pl/poprzednia_wersja/glowna.php?subaction=showfull&id=1175796571&archive&start_from&ucat=5&.
1. Chór olkuski, ok. 1940 rok. Fot. Ze zbiorów Grzegorza Miski.
2. Zespół muzyczny. 1940 rok. Fot. Ze zbiorów Grzegorza Miski.
3. Niezidentyfikowany zespół muzyczny. Fot. Ze zbiorów Piotra Nogiecia.
4. Zespół muzyczny na zabawie w OFNE, lata 60-te. Fot. Jan Nosowicz.
5. Zespół muzyczny i zabawa w OFNE, lata 50-te. Fot. Jan Nosowicz.
6. Zespół estradowy OFNE, lata 60-te. Fot. Jan Nosowicz.
7. Rodzinny zespół muzyczny. Fot. Ze zbiorów Zbigniewa Barańskiego.
8. Muzykanci. Fot. Ze zbiorów Zbigniewa Barańskiego.
9. Zespół harcerski. Fot. Ze zbiorów Zuzanny Morawskiej.
10. Próba w Domu Kultury. Fot. Ze zbioru Mieczysławy i Jana Domagałów.
11. Występ zespołu Powiatowego Domu Kultury w Olkuszu na festynie w Pieskowej Skale. Fot. Ze zbioru Mieczysławy i Jana Domagałów.
12. Zespół muzyczny przy Emalii (prowadzony przez Jana Domagałę). Fot. Ze zbioru Mieczysławy i Jana Domagałów.
13. Zespół Jean Doma podczas Dni Olkusza w 1962 roku. Fot. Ze zbioru Mieczysławy i Jana Domagałów.
14. Skład Osobowy zespołu Jean Doma. Fot. Ze zbioru Mieczysławy i Jana Domagałów.
15. Pierwsza orkiestra kościelna założona przez Szczepana Grada. Lata 20-te. Fot. Ze zbioru rodziny Barczyków.
16. Zespół harcerzy podczas apelu. Okres międzywojenny. Fot. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego PTTK w Olkuszu.
17. Orkiestra Kopalni Bolesław. Fot. Z archiwum Ryszarda Ryzy.
18. Orkiestra ZGB w Bolesławiu. Fot. Z archiwum Ryszarda Ryzy.
19. Chórzyści z Hejnału na placu kościelnym. Fot. Ze bioru rodziny Barczyków.
20. Chórzyści z Hejnału w Warszawie. Fot. Ze zbiorów rodziny Kostulskich.
21. Spotkanie chórzystów w domu p. Kubiczka (dyrygenta). Lata 50-te. Fot. Ze zbiorów rodziny Kostulskich.
22. Spotkanie chórzystów w domu p. Kubiczka (dyrygenta). Lata 50-te. Fot. Ze zbiorów rodziny Kostulskich.
23. Spotkanie chórzystów. Fot. Ze zbiorów rodziny Barczyków.
24. Spotkanie chórzystów. Fot. Ze zbiorów rodziny Barczyków.
25. Chór Hejnał, lata 50-te. Plac przy kościele. Fot. Ze zbiorów Krystyny Kocjan.
26. Chór mieszany Hejnał. W okolicach lat 40. Fot. Ze zbiorów Krystyny Kocjan.
27. Szczepan Grad, założyciel orkiestry parafialnej w Olkuszu. Fot. Ze zbiorów Krystyny Kocjan.
28. Występ Chóru Hejnał w Jaroszowcu. 1949 rok. Fot. Ze zbiorów Ryszarda Maliszewskiego.
29. Orkiestra dęta OFNE. Lata 70-te. Fot. Z archiwum Wiesława Drygały.
30. Orkiestra dęta OFNE. Lata 70-te. Fot. Z archiwum Wiesława Drygały.
31. Orkiestra dęta OFNE na stadionie. Lata 70-te. Fot. Z archiwum Wiesława Drygały.
Więcej zdjęć z cyklu 
