25 lat samorządu terytorialnego w Olkuszu

W 2015 roku przypada 25-lecie powołania do życia  samorządu terytorialnego w Polsce. Stworzenie instytucji samorządu w 1990 roku to bez wątpienia jeden z najważniejszych punktów zwrotnych w historii III RP. Reforma samorządowa uchodzi zaś za jedną z najbardziej udanych przemian minionego ćwierćwiecza. Jak przedstawia się na tym tle historia olkuskiego samorządu?

Ustawą z 8 marca 1990 roku powołano w Polsce instytucję samorządu terytorialnego. W dniu 27 maja 1990 roku odbyły się zaś pierwsze w pełni wolne wybory samorządowe. Otworzyło to drogę do tego, by to obywatele sami decydowali o sprawach, które ich dotyczą.

Trudne początki

Pierwsza Rada Miejska w Olkuszu składała się z 32 radnych, którzy w większości wywodzili się z utworzonego w tamtych czasach Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”. Jedynym radnym, który uzyskał mandat nie startując z listy tego komitetu był Wojciech Gleń.

Pierwszym przewodniczącym Rady Miejskiej w Olkuszu został Mateusz Nowak. Pierwszy Zarząd Miasta i Gminy w Olkuszu utworzyli: Marian Biliński – burmistrz oraz jego zastępcy: Leszek Konarski i Andrzej Ryszka. (Zarząd Gminy wybierany był wtedy przez miejskich radnych, podobnie jak ma to miejsce obecnie w przypadku Zarządu Powiatu).

Początki olkuskiego samorządu nie były łatwe. Sytuacja finansowa miasta była ciężka, a skala problemów i inwestycji, z którymi trzeba było się zmierzyć – ogromna. Nowym władzom nie brakowało jednak determinacji i zapału do pracy.
Radni pierwszej kadencji traktowali swoją funkcję jako pracę na rzecz lokalnej społeczności. I co może w dzisiejszych czasach wydawać się nieprawdopodobne –przez większość trwania kadencji nie pobierali za sprawowanie swoich mandatów żadnego wynagrodzenia. Pod koniec kadencji zaś uchwalili diety w wysokości 50 tys. starych złotych miesięcznie (równowartość około 50 złotych).

Samorządowe roszady

Marian Biliński 15 maja 1992 r. przeszedł na emeryturę. Jego następcą na stanowisku olkuskiego burmistrza został Andrzej Ryszka, który pełnił tę funkcję do końca pierwszej kadencji samorządu.

Po wyborach w 1994 roku nowym burmistrzem został Janusz Dudkiewicz a jego zastępcami Jan Orkisz i Marek Dąbek. W styczniu 1996 roku Janusz Dudkiewicz został odwołany ze swojej funkcji, a na jego miejsce powołany został ponownie Andrzej Ryszka. Jego zastępcami zostali zaś Jan Orkisz i Włodzimierz Łysoń.

Po wyborach w 1998 roku Andrzej Ryszka dalej pełnił funkcję burmistrza, a jego zastępcami byli Włodzimierz Łysoń i Wojciech Gleń. W 2000 roku zostali oni jednak odwołani, a na ich miejsce radni powołali Janusza Dudkiewicza, jako burmistrza, oraz Wojciecha Blocha i Leszka Szotę, jako jego zastępców.

Reforma terytorialna i utworzenie powiatów

Kolejny etap reformy administracyjnej nastąpił 1 stycznia 1999 roku. Polegał na wprowadzeniu dodatkowego szczebla samorządu – powiatów, oraz zmniejszeniu ilości województw, których było aż 49. W efekcie tej reformy mamy dziś 16 województw, 314 powiatów oraz 2478 gmin.

Pierwsze wybory do wszystkich trzech szczebli samorządu – rad gmin, rad powiatów i sejmików wojewódzkich – odbyły się 11 października 1998 roku. Wybrano wtedy 45 powiatowych radnych z rejonu Olkusza, Wolbromia, Klucz, Trzyciąża, Bukowna, Bolesławia i Sławkowa. Pierwszym starostą został Janusz Bargieł a wicestarostą Jan Orkisz.

W 2001 po wygranej w wyborach parlamentarnych obaj przenieśli się na ul. Wiejską w Warszawie. Nowym starostą został Marek Trzcionkowski, wicestarostą Edmund Pęgiel. W latach 2002 – 2010, przez dwie kadencje, funkcję olkuskiego starosty pełnił Leszek Konarski. W latach 2002 – 2006 wicestarostą był Jerzy Górnicki, a w latach 2006 – 2010 Kazimierz Ściążko.

W latach 2010 – 2013 funkcję starosty pełnił Jerzy Antoni Kwaśniewski, a jego zastępcą był Henryk Kieca. Pod koniec 2014 roku, w wyniku odwołania poprzedniego Zarządu, starostą została pierwsza kobieta – Barbara Rzońca, a wicestarostą Paweł Piasny. Od 2014 roku zaś stanowisko starosty piastuje Paweł Piasny, a olkuskim wicestarostą ponownie jest Jan Orkisz.

Bezpośrednie wybory burmistrza

W 2002 roku, w wyniku kolejnych zmian dotyczących samorządu terytorialnego, po raz pierwszy odbyły się bezpośrednie wybory na wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. W Olkuszu pierwszym burmistrzem wybranym w ten sposób został lekarz, Andrzej Kalista, który następnie powołał na swoich zastępców Dariusza Rzepkę i Stanisława Piechowicza. Od 2002 roku olkuska Rada Miejska jak i Rada Powiatu liczyły po 23 radnych.

W 2006 roku burmistrzem Olkusza został Dariusz Rzepka, który pokonał w drugiej turze wyborów Pawła Piasnego. Przez osiem lat jego zastępcami byli Włodzimierz Łysoń i Marcin Pietraszewski. Dariusz Rzepka swoją funkcję pełnił przez dwie kadencje, aż do ubiegłych wyborów samorządowych, kiedy to na fotelu olkuskiego burmistrza zastąpił go Roman Piaśnik.

Bilans 25 lat samorządu terytorialnego

Jak informuje CEBOS na podstawie badania opinii publicznej, które zostało przeprowadzone w marcu, działalność władz w swojej miejscowości pozytywnie ocenia 2/3 badanych (67%), a negatywnie 21%.

Kontrowersje wokół instytucji samorządu coraz częściej budzą jednak kwestie nepotyzmu, braku przejrzystości i nadmiar biurokracji. W roku 1989 administracja publiczna na wszystkich szczeblach zatrudniała łącznie około 160 tys. osób. Jak informuje Główny Urząd Statystyczny, w ciągu ubiegłego roku przybyło w Polsce ponad 5,6 tys. urzędników. W grudniu 2014 roku liczba ta osiągnęła poziom 444 tys. W samym samorządzie pracuje obecnie ponad 260 tys. osób.

Z drugiej strony jednak samorządy są głównym dysponentem unijnych środków, a władza samorządowa obciążana jest coraz większą ilością zadań zlecanych przez państwową administrację.

A jakie jest zdanie czytelników? Jak oceniacie 25 lat samorządu w Olkusz? Zapraszamy do dyskusji!