Tylko dwie gminy z powiatu olkuskiego znalazły się w ścisłej dwudziestce najlepiej rozwijających się gmin w regionie. W Rankingu Gmin Małopolski 2011, przygotowanym przez Małopolski Instytut Samorządu Terytorialnego i Administracji oraz Urząd Statystyczny, na 12. miejscu znalazła się gmina Olkusz, a na 19. gmina Bukowno. W stosunku do ubiegłorocznego rankingu Olkusz podskoczył aż o 7 miejsc w górę, a Bukowno spadło o cztery oczka. Dane zawarte w raporcie dla najlepszej dwudziestki są źródłem wiedzy zarówno dla mieszkańców, jak i dla tych, którzy gminami rządzą. I chociaż aktualna lokalizacja tych dwóch jednostek samorządowych obiektywnie oceniając jest bardzo wysoka, to niektóre z branych pod uwagę czynników  wskazują, że jest nad czym pracować. Filozofia nie w tym, ile się dostaje od mieszkańców podatków, ale jak się je wydaje. Nie ulega wątpliwości, że zebrane przez badaczy dane są świetną bazą do dyskusji społecznej i wyznaczenia kierunków rozwoju.

MISTiA ocenił wszystkie gminy Małopolski pod kątem efektywności ich zarządzania. – Ideą tego rankingu jest wyłonienie i promowanie gmin wyróżniających się pod względem rozwoju społeczno – gospodarczego w Małopolsce. Wyniki Rankingu oparte są o dane statystyki publicznej za rok 2010 zebrane przez Urząd Statystyczny w Krakowie. Ranking prezentuje dwadzieścia najlepszych, ze 179 ocenianych gmin. Ocenie nie podlegały miasta na prawach powiatu: Kraków, Tarnów i Nowy Sącz – tłumaczy Agnieszka Cudek z MISTiA. Tegoroczną pierwsza trójkę stanowią gminy: Krynica Zdrój, Szczawnica i Niepołomice. – Po tej najlepszej dwudziestce widać, że miejsca nie są dane raz na zawsze. Trzeba co roku walczyć, prowadzić aktywną politykę rozwoju, bo opóźnienia czy zahamowania od razu powodują, że gmina z niej wypada – mówi Anatol Władyka, inicjator Rankingu Gmin.

Podobnie jak w roku ubiegłym, pod uwagę wzięto 11 dokładnie tych samych wskaźników, co pozwala na obserwowanie zmian na przestrzeni czasu i porównywanie własnej gminy z innymi. Wskaźniki dotyczą różnych sfer społeczno-gospodarczych. Dzięki precyzyjnemu narzędziu udało się czarno na białym wskazać, jakie sfery przez rządzących są zaniedbane, a uporządkowanie których możemy zaliczyć na poczet sukcesu.

Ile gminy mają pieniędzy?

Do wspólnej kasy rocznie na jednego mieszkańca wpłynęło 1330 zł, co oznacza, że było to o 87 zł więcej niż w roku poprzedzającym. Na tle innych gmin Małopolski olkuska kasa nie jest taka pusta, bo dochód własny na mieszkańca lokuje ją na 25 miejscu w województwie. Do bukowieńskiej kasy wpłynęło 1830 zł na mieszkańca (27 zł więcej niż rok temu) i jest to jedna z najlepiej doposażonych kas gminnych w województwie. Pod tym względem gmina Bukowno zajmuje 10. miejsce w regionie. Niestety, jeszcze daleka droga, żeby dogonić Krynicę-Zdrój, która w zeszłym roku mogła liczyć na dochód w wysokości 3145 zł na mieszkańca.

Powodem do zadowolenia dla obydwu rodzimych gmin z całą pewnością jest ilość podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w REGON. Na tysiąc olkuszan przypada ich ponad 120 (8. miejsce), a na tysiąc mieszkańców Bukowna – 104 (25. Miejsce). Dużo do myślenia lokalnym władzom powinna też dawać ilość osób, które aktualnie znajdują się w wieku produkcyjnym. I tu zaskoczenie – gmina Olkusz zajmuje pierwsze miejsce w województwie pod względem mieszkańców teoretycznie mogących pracować. 66,8% ogółu ludności to osoby w wieku produkcyjnym. W Bukownie jest ich 64,6%, co daje również niezłe 20. miejsce w regionie. Paradoksalnie jedna z najwyższych stóp bezrobocia w województwie (której ranking nota bene nie bierze pod uwagę wprost)  wskazuje na to, że chcieć, to nie zawsze móc…

Na co władze wydają nasze podatki?

Zdecydowanie złym sygnałem jest zbyt mała ilość pieniędzy przeznaczanych przez nasze samorządy na inwestycje majątkowe. Z obliczeń fachowców jasno wynika, że w gminie Olkusz wydawanych jest jedynie 320 zł na mieszkańca, co daje nam 160. lokatę w województwie. Dla porównania, w Szczawnicy wydano na wspólne inwestycje majątkowe w ubiegłym roku aż 4 454 zł na osobę. 25 zł statystyczny olkuszanin płaci na inwestycje majątkowe związane z gospodarką komunalną i ochronę środowiska. W Bukownie jest to analogicznie 502 zł na inwestycje majątkowe (126. miejsce), ale 155 zł na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska (52. miejsce).

253 zł rocznie każdy statystyczny olkuszanin musiał zapłacić za utrzymanie administracji publicznej, czyli o 20 zł więcej niż w roku poprzednim. Dla rządzących jest to widoczny znak, że ta sfera publicznych finansów nie idzie w dobrym kierunku, bo daje nam obecnie 84. miejsce w województwie. Ta uwaga jeszcze bardziej dotyczy Bukowna, którego mieszkaniec na administrację musiał wyłożyć 340 zł. Wydatki na tę sferę lokują go na 153. miejscu w Małopolsce. 

To, co również powinno dać do myślenia zarządzającym naszymi pieniędzmi, jest bardzo mała efektywność w sięganiu po europejskie środki. Jedynie 89 zł na mieszkańca pochodziło w zeszłym roku z kasy europejskiej. Pod względem umiejętności pozyskiwania funduszy wspólnotowych wypadamy blado, bo gmina Olkusz zajęła 102 lokatę w Małopolsce. Gmina Bukowno zajmuje pod tym względem jedno z ostatnich miejsce w rankingu, bo 14 zł na mieszkańca daje jej 168. lokatę.

Jak się uczymy?

Badacze wzięli pod lupę również dwa czynniki, które ich zdaniem są papierkiem lakmusowym na jakość kształcenia oraz późniejsze samodoskonalenie się i poszerzanie wiedzy. Jako wskaźnik posłużyła ilość punktów, jakie zdobyli szóstoklasiści i gimnazjaliści podczas testów końcowych w przeliczeniu na jednego ucznia oraz ilość osób korzystających z publicznych bibliotek. Obydwa napawają umiarkowanym optymizmem. Olkuski uczeń zdobył na egzaminie końcowym 28,4 punktu, co daje 16 miejsce w Małopolsce. Mniejsze Bukowno wypada lepiej, bo tamtejszy uczeń otrzymał 28,7 punktu, lokując swoją gminę na 10. miejscu. 

Na tysiąc mieszkańców gminy Olkusz 351 korzysta z biblioteki, co daje bardzo wysokie szóste miejsce w regionie. Bukowno wypada niewiele gorzej, bo z 319 mieszkańcami lokuje się na 10. pozycji.

Czy chcemy tu mieszkać?

Ciekawe z socjologicznego punktu widzenia jest również saldo migracji w obydwu gminach, które daje obraz tego, jak ma się liczba osób napływających na te tereny do wyprowadzających się. Niestety, w gminach Olkusz i Bukowno mieszkańców ubywa. Spośród każdego tysiąca mieszkańców Olkusza w zeszłym roku wyjechało 3 statystycznych mieszkańców, a Bukowna 1,4. W województwie daje to niechlubną 163 i 142 lokatę.

Jest dobrze, ale powinno być lepiej

Biorąc pod uwagę wszystkie wskaźniki, dzięki którym porównywano nas z innymi gminami w Małopolsce, jasno widać, że jako gminy rozwijamy się nie tak dobrze i nie tak szybko, jak moglibyśmy się rozwijać. Taki wniosek nasuwa się po przeanalizowaniu wskaźników świadczących o całkiem niezłych wpływach do wspólnej kasy i bardzo dużym potencjale ludzkim zarówno w gminie Olkusz, jak również w gminie Bukowno – ilość podmiotów gospodarczych, odsetek mieszkańców w wieku produkcyjnym, jakość kształcenia i rozwijanie wiedzy we własnym zakresie. Pozostałe czynniki świadczą raczej o tym, że zarządzanie wspólnymi dziedzinami, w tym przede wszystkim finansami, jest ciągle kwestią do dopracowania.

Do dyskusji zapraszamy jak zawsze na stronie www.przeglad.olkuski.pl.

0 0 votes
Article Rating
Subskrybuj
Powiadom o
24 komentarzy
najnowszy
najstarszy oceniany
Inline Feedbacks
Zobacz wszystkie komentarze
Ucitel tanca
Ucitel tanca
13 lat temu

cytat tekst: „A ja wiem, że w szkołach olkuskich i powiatu olkuskiego celowo zawyża się oceny szóstoklasistom , a nauczycieli, którzy starają się oceniać wiedzę obiektywnie, nie według narzuconych przez władzę „oczekiwań”, są przez tę władzę sprowadzani na ziemię, a ci oporni i nieustępliwi, godnie pełniący swoje obowiązki, są upokarzani i wywalani na zbity pysk.”

Już niedługo jedynym kryterium przy zatrudnianiu nauczycieli w Olkuszu i powiecie będzie, dewot – nie dewot 😮

Wiedzący
Wiedzący
13 lat temu

[quote name=”blondynka11″]
Czytaj ze zrozumieniem. Brano pod uwagę nie oceny uczniów, tylko ich WYNIKI EGZAMINÓW ZEWNĘTRZNYCH. Tu nauczyciele już nie mogą nic zawyżać, bo nie oni sprawdzają testy.[/quote]

Łysa blondynko, „wyniki testów końcowych” to nie to samo, co „wyniki egzaminów zewnętrznych”. Wiedzący wie o czym pisze, wie z pewnego źródła 😆

blondynka11
blondynka11
13 lat temu

[quote name=”Wiedzący”][quote name=”tekst”]…Badacze wzięli pod lupę również dwa czynniki, które ich zdaniem są papierkiem lakmusowym na jakość kształcenia oraz późniejsze samodoskonalenie się i poszerzanie wiedzy. Jako wskaźnik posłużyła ilość punktów, jakie zdobyli szóstoklasiści i gimnazjaliści podczas testów końcowych w przeliczeniu na jednego ucznia…[/quote]

A ja wiem, że w szkołach olkuskich i powiatu olkuskiego celowo zawyża się oceny szóstoklasistom, a nauczycieli, którzy starają się oceniać wiedzę obiektywnie, nie według narzuconych przez władzę „oczekiwań”, są przez tę władzę sprowadzani na ziemię, a ci oporni i nieustępliwi, godnie pełniący swoje obowiązki, są upokarzani i wywalani na zbity pysk.
[/quote]
Czytaj ze zrozumieniem. Brano pod uwagę nie oceny uczniów, tylko ich WYNIKI EGZAMINÓW ZEWNĘTRZNYCH. Tu nauczyciele już nie mogą nic zawyżać, bo nie oni sprawdzają testy.

MATRIX
MATRIX
13 lat temu

Moje osobiste zdanie jest takie, już dawno nie widziałem tak bzdurnie ustawionej metodologii. Na dobrą sprawę promuje ona samorządy bez wyraźnej strategii, bez wyraźnej specyfikacji swojego rozwoju. Innymi słowy kryteria oceny są daleko niespójne. Proponuję powołać Olkusko-Bukowieński Instytut Badania Społeczno-Gospodarczego i przeprowadzić własny ranking wedle wygodnych dla siebie kryteriów.

Wiedzący
Wiedzący
13 lat temu

Cóż jeszcze dodać. Według mnie rządzący wymyślają sobie konkursy i rankingi tylko po to, aby podnosić siebie nawzajem na duchu, i dla otuchy. Na to, aby ocenić jak wygląda nasze miasto, my mieszkańcy nie potrzebujemy żadnych rankingów oraz liczb. My mamy oczy!

I gdyby nie Przegląd Olkuski, gdyby nie prezentowane tutaj nasze spostrzeżenia, to władza mogłaby nam ściemniać, że jesteśmy na wysokim 12 miejscu, i nadal nic nie robić!
A ja wiem, że sporo z tego co teraz się usiłuje w Olkuszu robić wynika wyłącznie z naszych na PO wpisów, bo gdyby nie one, Olkusz byłby jeszcze gorszą NĘDZĄ!!!
Ciekawe, czy był przeprowadzony podobny ranking w województwie śląskim, i na którym miejscu mogło wypaść cytowane wielokrotnie w Przeglądzie Jaworzno, może ktoś wie?
Zdaję sobie sprawę, że władza w Olkuszu nie lubi Wiedzącego i najchętniej by go uciszyła, ale przecież władza, która uważa że ma czyste sumienia nie powinna się tym co piszą byle Wiedzący przejmować. Będę 😆 .

ludwig
ludwig
13 lat temu

to faktycznie jest wielki błąd wrzucać wszystkie gminy do jednego worka. gminy powinno sie pogrupować zgodnie z możliwościami i dopiero wtedy oceniać. dla mnie ten ranking jest nisprawiedliwy i krzywdący!!

Henia z Lichenia
Henia z Lichenia
13 lat temu

[quote name=”:)”]Dodatkowo od 2010 r. funkcjonują dwa organy, Rada Liderów Strategicznego Rozwoju Miasta i Gminy Olkusz oraz Komitet Sterujący Lokalnym Programem Rewitalizacji, odpowiedzialne m.in. za monitorowanie realizacji strategii rozwoju Olkusza. Mam w związku z tym pytanie, gdzie można znaleźć informacje dot. monitoringu strategii?[/quote]
Jak znam życie, Liderzy na informacjach dotyczących monitoringu jadają śniadania, więc może być z tym kłopot. W Olkuszu ważne jest to, co było wczoraj, a najważniejsze jest to, co było 2000 lat temu. Jutro, niestety, nie obchodzi nikogo 🙁 .

Wiedzący
Wiedzący
13 lat temu

[quote name=”czub”]
Zgodnie z zapisami Strategii Rozwoju Gminy Olkusz – miasto w 2015 r. to miasto bogate w: „usługi turystyczne wykorzystujące unikatowe walory historyczne i przyrodnicze oraz dobre warunki inwestowania związane z dostępem do terenów dogodnych dla rozwijania nowoczesnych działalności gospodarczych o proekologicznym charakterze”…[/quote]

Marzenia ściętej głowy.
Przy monotematycznym zaangażowaniu olkuskiej władzy w rozwój miasta osobiście bardziej CZARNO to widzę niż różowo?! A w ogóle, po wystąpieniach słownych różnych dziwnych Olkuszan można dojść do wniosku, że Olkusz powinien stać się mekką dla turystów, szkoda tylko, że równocześnie staje się skansenem dla mieszkańców… a może chodzi o to, że skanseny też ponoć turystów przyciągają! Obiecuję więc zapraszać turystów na olkuskie osiedla, niech patrzą, śmieją się, i robią zdjęcia 🙂

czub
czub
13 lat temu

Dodatkowo od 2010 r. funkcjonują dwa organy, Rada Liderów Strategicznego Rozwoju Miasta i Gminy Olkusz oraz Komitet Sterujący Lokalnym Programem Rewitalizacji, odpowiedzialne m.in. za monitorowanie realizacji strategii rozwoju Olkusza. Mam w związku z tym pytanie, gdzie można znaleźć informacje dot. monitoringu strategii?

czub
czub
13 lat temu

Moim zdaniem brakuje jeszcze wielu wskaźników, począwszy od liczby utworzonych miejsc pracy, przez wskaźniki innowacji (wpływających bezpośrednio na rozwój gospodarczy i społeczny) skończywszy na wynikach egzaminów maturalnych.

Zgodnie z zapisami Strategii Rozwoju Gminy Olkusz – miasto w 2015 r. to miasto bogate w: „usługi turystyczne wykorzystujące unikatowe walory historyczne i przyrodnicze oraz dobre warunki inwestowania związane z dostępem do terenów dogodnych dla rozwijania nowoczesnych działalności gospodarczych o proekologicznym charakterze” – zgodnie z dokumentem MISTiA udzielone noclegi na 1 tys. Mieszkańców – Miejsce 1 Krynica – 59872,8, Olkusz miejsce 59 – 458,5.

Wiedzący
Wiedzący
13 lat temu

Reasumując: „Olkusz i Bukowno w czołówce Małopolski” – to na prawdę ładnie brzmi! I gdyby na samym tytule poprzestać czytanie artykułu, możnaby zamknąć w mieście ten jedyny GABINECIK, zatrzeć ręce, i rozpocząć weekend :).

Z tekstu wynika, że Olkusz na 179 gmin zajmuje miejsce: 8,10, 16, 25, 84, 102, 160 i 163 w różnych dyscyplinach. Według nie znanych nam wszystkich kryteriów, i nie do końca jasnej metody, ostatecznie zajęliśmy 12 pozycję.

Ponieważ Autorka zachęciła nas do dyskusji, więc pytam się, czy mógł też mieć wpływ na naszą 12 pozycję czynnik PRZEDWYBORCZY?! Osobiście nie podejmuję się takiej analizy, ale może ktoś spróbuje odpowiedzieć na pytanie dlaczego ten ranking akurat tu, teraz, i dlaczego nasza pozycja jest „12”, czyli w „Czołówce Małopolski”?! A może ktoś dostrzeże drugie dno w rankingu Małopolskiego Instytutu Samorządu Terytorialnego i Administracji, bo o tym, że wielu dostrzeże jedno w moich wpisach, to wiem :).

Ku Klux Kran
Ku Klux Kran
13 lat temu

[quote name=”czaruś”]jeśli za kilka lat ZGH padnie i skończy się wydobycie to przyjdzie bezrobocie i bida….a pamiętacie czasy kiedy w OFNE i ZGH pracowało kilkanaście tysięcy osób?[/quote]

Jak ZGH padnie, to padnie też złotodojna dla niektórych krowa, i wtedy dopiero okaże się ile tak naprawdę zależy od mądrości władzy, a ile od olkuskiego „srebra”. 😆

Wiedzący
Wiedzący
13 lat temu

[quote name=”tekst”]..MISTiA ocenił wszystkie gminy Małopolski pod kątem efektywności ich zarządzania. – Ideą tego rankingu jest wyłonienie i PROMOWANIE gmin wyróżniających się pod względem rozwoju społeczno – gospodarczego w Małopolsce…[/quote]

Tego fragmentu, przyznam się szczerze, nie rozumiem. Czy to znaczy, że gminy wyróżniające się pod względem rozwoju społ-gosp mogą liczyć na dodatkową promocję?!

Czy nie wydaje się wam, że na dodatkową promocję powinny liczyć przede wszystkim te gminy z szarego końca, które borykają się z niezależnymi od siebie brakami możliwości rozwoju? Na czym ma, niby, ta promocja polegać, czy znowu na tym, co w naszym kraju jest powszechne, że wspiera się i promuje WIELKICH, a nie zauważa i depcze tych malućkich?!…

Dajcie mi jeszcze trochę czasu, a napiszę, że ten cały RANKING wymyślony przez MISTiA jest tak naprawdę PSU NA BUDĘ… choć sam artykuł jest dobry i obiektywny!

czarek
czarek
13 lat temu

jeśli za kilka lat ZGH padnie i skończy się wydobycie to przyjdzie bezrobocie i bida….a pamiętacie czasy kiedy w OFNE i ZGH pracowało kilkanaście tysięcy osób?

Wiedzący
Wiedzący
13 lat temu

[quote name=”tekst”]…Badacze wzięli pod lupę również dwa czynniki, które ich zdaniem są papierkiem lakmusowym na jakość kształcenia oraz późniejsze samodoskonalenie się i poszerzanie wiedzy. Jako wskaźnik posłużyła ilość punktów, jakie zdobyli szóstoklasiści i gimnazjaliści podczas testów końcowych w przeliczeniu na jednego ucznia…[/quote]

A ja wiem, że w szkołach olkuskich i powiatu olkuskiego celowo zawyża się oceny szóstoklasistom, a nauczycieli, którzy starają się oceniać wiedzę obiektywnie, nie według narzuconych przez władzę „oczekiwań”, są przez tę władzę sprowadzani na ziemię, a ci oporni i nieustępliwi, godnie pełniący swoje obowiązki, są upokarzani i wywalani na zbity pysk.

Dobrze autorka tego artykułu to ujęła „ICH – znaczy badaczy – ZDANIEM”. Może, dla jasności sprawy, trzeba by wyjaśnić jak taka ocena się odbywa, i na ile te badania w szkołach są obiektywne, wiem, że nie są.

Taxus
Taxus
13 lat temu

[quote name=”qwerty”]Nawet w takim rankingu Wolbrom jak zwykle w czarnej d*pie. Skoro Łaksa u władzy to miasto jeszcze dłuuuuuuuuuuuuugo będzie outsiderem.[/quote]
A szczęście było tak blisko Łaksa miał zostać vice starostą olkuskim !!!

Wiedzący
Wiedzący
13 lat temu

.
…12 i 19 miejsce na 20 to też marna pociecha! :).
Nasuwa się jeszcze jeden wniosek, taki, że nasza gmina najwyższe ma te wskaźniki, na które władza nie ma większego wpływu.

Czy można się dziwić, że ludzie z naszego miasta wieją? Nie, gdyż „Olkusz” nie jest dla swoich mieszkańców przyjazny. Według mnie, sceptyka, władza Olkusza zebrała zasłużone tęgie baty, aż jestem ciekawy, co władza ma na swoje usprawiedliwienie?

Wiedzący
Wiedzący
13 lat temu

Artykuł bardzo dobry, daje pogląd na sprawę, rozumiem, że z uwagi na szczupłość miejsca, pogląd ogólny.

Olkusz jest miastem w małopolsce szczególnym, usytuowanym między dwoma aglomeracjami, z połączeniem kolejowym i samochodowym. W Olkuszu i Bukownie bardzo dobrze prosperuje wiele zakładów, w tym 100%-we pod każdym względem ZGH. A duże zakłady przyczyniają się do powstawania kolejnych (np strefa przemysłowa w Bukownie), rozwija się handel i usługi.

Czy jest jakikolwiek sens porównywać zaledwie kilka miast mających podobne do Olkusza znakomite warunki do rozwoju z większością tych, które nie mają, na przykład, drogocennych złóż?!

Jak obiektywnie porównywać „rozwój w okresie czasu” gmin ubogich w przemysł lub rolnictwo z tymi, które mają zupełnie inną „bazę” i możliwości?

Miejsce 16 na 179 może napawać do dumy, ale 16 na 20 wygląda już zdecydowanie gorzej…

al
al
13 lat temu

[quote name=”Podatnik”]No tak. Bo u nas sie konsumuje podatki, a nie inwestuje ich. Mocno zaniza nasza pozycje w rankingu kwestia niedostatecznego siegania po srodki z zewnatrz. Moze zamiast zatrudniac ciotki i pociotkow w urzedzie zatrudniono by wreszcie fachowców od szukania kasy?[/quote]
Fachowców za 2000 zł brutto?
Gratuluję poczucia humoru 🙂

Marcyśka
Marcyśka
13 lat temu

A ja uważam, że Wolbrom powinien się odłączyć od Powiatu Olkuskiego. Niech sobie elyta wolbromska utworzy swój powiat. Będą zadowoleni, będą rządzić sami sobie. A my trochę odetchniemy.

qwerty
qwerty
13 lat temu

Nawet w takim rankingu Wolbrom jak zwykle w czarnej d*pie. Skoro Łaksa u władzy to miasto jeszcze dłuuuuuuuuuuuuugo będzie outsiderem.

Podatnik
Podatnik
13 lat temu

No tak. Bo u nas sie konsumuje podatki, a nie inwestuje ich. Mocno zaniza nasza pozycje w rankingu kwestia niedostatecznego siegania po srodki z zewnatrz. Moze zamiast zatrudniac ciotki i pociotkow w urzedzie zatrudniono by wreszcie fachowców od szukania kasy?

Tak jest
Tak jest
13 lat temu

Podoba mi sie wniosek plynacy na koncu i zgadzam sie z nim. Potencjal jest, kasa jest, a z tymi efektami zarzadzania to jakos tak kiepsko… Widac to po liczbach – malo pozyskanej kasy z unii, brak inwestycji, duzo kasy na administracje. Panie Burmistrzu, Pan sie zapozna z tymi danymi i je przemysli… Miejsce 12 jest zdecydowanie bardzo dobre, ale czy dzieki wam tak do konca?

Młody
Młody
13 lat temu

W chlubnej czołówce czy niechlubnej – jak Olkusz odbieracie ?