Spacery po Olkuszu i jego okolicy należały do ulubionych zajęć mieszkańców Srebrnego Grodu kilka dekad temu. W czasach bez telewizora i bez komputera ludzie chętniej spędzali czas ze sobą nawzajem. Doskonałą okazją do tego były właśnie spacery, bo w mniejszym mieście za każdym rogiem można spotkać znajomego. Współcześni olkuszanie nawet małe dystanse pokonują samochodem, zyskując czas, ale tracąc coś innego. Inna sprawa, że spacer po centrum miasta, między samochodami, do przyjemnych nie należy. Pół wieku temu tego problemu nie było, więc olkuszanie spacerowali dużo i chętnie się podczas przechadzek fotografowali, robiąc nam tym samym wielką przysługę. Na zdjęciach uwiecznili bowiem budynki, które już nie istnieją oraz miejsca wówczas niezabudowane. W tym odcinku zachęcamy do obejrzenia dużej kolekcji „spacerowych” fotografii, przekazanych nam przez Czytelników „Przeglądu Olkuskiego” i fanów facebookowego profilu „Olkusz na starej fotografii II”. Przy okazji najbliższego spaceru spróbujcie odnaleźć miejsca, w których zostały zrobione, a zobaczycie, jak bardzo się zmieniły.
Olkuszanie kilka dekad temu najczęściej chodzili na spacery do parków – przy stadionie i przy ulicy Mickiewicza (poświęciliśmy mu jeden z pierwszych odcinków) oraz oczywiście do rynku. Na piechotę chadzało się do ościennych sołectw i na wzgórza wokół miasta, żeby pooglądać panoramę Olkusza. Częstym miejscem rodzinnych wypadów był Rabsztyn, do którego nierzadko organizowano szkolne wycieczki (młodzi we własnym zakresie organizowali sobie tam wagary…). Na cel spacerów wybierane były również malownicze wówczas okolice Baby i Witeradówki, a także Pomorzan.
– Takie piesze wycieczki za miasto były wtedy ogromną atrakcją, szczególnie dla dzieci. Chodzenie piechotą było zresztą najczęstszym „środkiem transportu”, bo wtedy mało kto miał prywatne auto, a transport publiczny, jak się można domyślić, był zorganizowany w określonym zakresie. Spacery nie zawsze miały określony cel. Był to rodzaj „szwędactwa”, żeby zorientować się, co słychać w mieście, spotkać znajomych, wymienić grzeczności. Nie zastanawiałem się nad tym wcześniej, ale to był rodzaj rytuału, w niedzielę obowiązkowego. Kobiety ubierały najlepsze sukienki, buty na obcasach, co było bardzo chyba niepraktyczne, bo chodniki i drogi były w fatalnym stanie, a mężczyźni płaszcze i garnitury – opowiada pan Adam, jeden z naszych Czytelników. Jego słowa potwierdzają fotografie.
Ten cykl jest wyjątkowy, bo zgromadzone zdjęcia pochodzą z wyjątkowo dużej kolekcji rodzinnych albumów olkuszan. Zostały wykonane w różnych częściach miasta i poza nim. Szczególnie urokliwe są zdjęcia spacerujących mam z dziećmi w finezyjnych wózkach dziecięcych. – Te wózki były bardzo niepraktyczne. Wyglądają interesująco tylko na zdjęciach. Trudno się nimi sterowało, a jazda po kocich łbach była wyzwaniem dla mamy i dziecka. Chociaż to „trzepanie” pomagało w usypianiu. Wszyscy rodzice wiedzą, o co chodzi i to się nie zmieniło mimo upływu lat – śmieje się pani Maria, która takim „pojazdem” woziła swoje córki 50 lat temu.
1. Spacer na ulicy Mickiewicza, okres międzywojenny. Fot. Ze zbioru Piotra Nogiecia.
2. Fotograf Jan Nosowicz na spacerze z synem Tomaszem. Fot. Ze zbioru rodziny Nosowiczów.
3. Spacer przy nieistniejącej zabudowie ulicy Sławkowskiej. Fot. Ze zbioru Piotra Nogiecia.
4. Spacer na Nowym Placu Fabrycznym. Fot. Ze zbioru rodziny Dessauerów.
5. Na olkuskim rynku, lata 60-te. Fot. Ze zbioru Jagody Dąbek.
6. Przy fontannie. Lata 60-te. Fot. Ze zbioru Jagody Dąbek.
7. Na ulicy Nullo. Po lewej stronie budowana ulica Bylicy. Fot. Ze zbioru Tadeusza Barczyka.
8. Na ulicy Augustiańskiej. Fot. Ze zbioru Tadeusza Barczyka.
9. Ulica Kościuszki, lata 60-70. Fot. Ze zbioru Jagody Dąbek.
10. Okolica dworca PKS, połowa lat 70-tych. Fot. Piotr Nogieć.
11. Olkuszanie na spacerze, prawdopodobnie w okolicach Czarnej Góry. Fot. Ze zbiorów Elżbiety Waś.
12. W okolicach torów kolejowych, koło dzisiejszej kładki dla pieszych. Fot. Ze zbiorów Elżbiety Waś.
13. Irena Ziółkowska i Elżbieta Waś na spacerze nad Babą. Fot. Ze zbiorów Elżbiety Waś.
14. Olkuszanka na spacerze, prawdopodobnie w okolicach Czarnej Góry. Fot. Ze zbiorów Elżbiety Waś.
15. Olkuszanka na spacerze z dziećmi, prawdopodobnie w okolicach Czarnej Góry. Fot. Ze zbiorów Elżbiety Waś.
16. Miejsce nieznane. Władysław Waś z lewej. Fot. Ze zbiorów Elżbiety Waś.
17. Mieszkańcy Olkusza na spacerze w okolicach lasku na Słowikach. Połowa lat 80-tych. Fot. Ze zbiorów Danuty i Stefana Koniecznych.
18. Mieszkańcy Olkusza na spacerze w okolicach lasku na Słowikach. Połowa lat 80-tych. Fot. Ze zbiorów Danuty i Stefana Koniecznych.
19. Mieszkańcy Olkusza na spacerze w okolicach lasku na Słowikach. Połowa lat 80-tych. Fot. Ze zbiorów Danuty i Stefana Koniecznych.
20. Mali olkuszanie na spacerze. Fot. Ze zbiorów Tadeusza Barczyka.
22. Olkuszanka na spacerze. Fot. Ze zbiorów Piotra Nogiecia.
23. Diabla Góra. 1938 rok. Fot. Ze zbiorów Ryszarda Maliszewskiego.
24. Piknik na Podpolisie. 1950 rok. Fot. Ze zbiorów Ryszarda Maliszewskiego.
25. Piknik na Podpolisie. 1950 rok. Fot. Ze zbiorów Ryszarda Maliszewskiego.
26. Piknik na Podpolisie. 1950 rok. Fot. Ze zbiorów Ryszarda Maliszewskiego.
27. Rabsztyn. 1961 rok. Fot. Ze zbiorów Ryszarda Maliszewskiego.
28.Rabsztyn. 1961 rok. Fot. Ze zbiorów Ryszarda Maliszewskiego.
29. Rabsztyn. 1961 rok. Fot. Ze zbiorów Ryszarda Maliszewskiego.
30. Rabsztyn. 1961 rok. Fot. Ze zbiorów Ryszarda Maliszewskiego.
31. Spacer koło Witeradowa. 1954 rok. Fot. Ze zbiorów Ryszarda Maliszewskiego.
32. Brama Ośrodka Harcerskiego na końcu ulicy Jana Kantego. Fot. Ze zbiorów Zdzisława Karczewskiego.
33. Mała olkuszanka na tle wieży ciśnień. Fot. Ze zbiorów Barbary Barwell.
34. Narożny budynek przy ulicach Kościuszki i Augustiańskiej był siedzibą Gminnej Spółdzielni (GS), a później, do chwili wyburzenia w latach 70-tych (na fotografii), rozlewnią piwa. Fot. Ze zbiorów Tomasza Strojnego.
35. Róg Krakowskiej i Kościuszki. Rok 1939. Fot. Ze zbiorów Leszka Kluczewskiego.
36. Młodzi olkuszanie podczas spaceru za miasto. Fot. Ze zbiorów Barbary Czerniak.
37. Spacer po olkuskim rynku, w tle wieża ciśnień. Lata 60-te. Fot. Ze zbiorów Adama Kulaka.
38. Spacer ulicą Szpitalną. W tle miejsce, w którym dzisiaj stoi baszta. Fot. Ze zbiorów Zdzisława Karczewskiego.
39. Spacer w okolicach torów, w tle Szkoła Podstawowa nr 1 w Olkuszu. Fot. Ze zbiorów Zdzisława Karczewskiego.
40. Spacer ulicą 1 Maja (dzisiaj K.K. Wielkiego na wysokości dworca PKS. Fot. Ze zbiorów Leszka Kluczewskiego.
41. Spacer ulicą 1 Maja (dzisiaj K.K. Wielkiego), po lewej Stary Cmentarz. Rok 1938. Fot. Ze zbiorów Leszka Kluczewskiego.
42. W lustrze odbicie Batorówki. Lata 60-te. Fot. Ze zbiorów Piotra Nogiecia.
Więcej zdjęć z cyklu 
Jakieś zakłamanie jest w twierdzeniu, że w Polsce nie było wolności. Przecież na fotografiach widać uśmiechnięte, zadowolone rodziny. Zadbane, czyste miasto. Było wręcz bezpiecznie pod każdym względem. Kto dawniej widział narkomana na ulicy, albo grupę wulgarnych licealistów.
Kto słyszał o naćpanym kierowcy. Kto wreszcie słyszał o zaginięciach, morderstwach, pobiciach, wandalizmie na tak ogromną skalę. W dodatku ryży twierdził, że Polska idzie w dobrym kierunku. No to mamy Polskę teoretycznie. A rządzą bezwzględni prywaciarze. I pomyśleć, że tylu Polaków zginęło w walce o Polskę, a prywaciarze uzurpują sobie prawo do zagarniania i prywatyzowania Polskiej Ziemi. Musi wybuchnąć kolejna wojna, by Polska znów była miejscem dla wszystkich Polaków.
Za PRL jeśli były zakazy, to dla dobra ogółu. Porządnym ludziom zakazy nie przeszkadzają a jedynie dają poczucie bezpieczeństwa. Dzisiaj niejedna matka drży o syna lub córkę, albo boi się się własnych dzieci z powodu alkoholizmu lub narkomanii. Tak kończy się dla młodych swoboda i bezstresowe wychowanie, rzekoma wolność. Rzekomą wolność i demokrację wymyśliła banda dla robienia biznesu, niszczenia dobra, porządku, ładu, uczciwości, prawości, itd.
Na ostatnim zdjęciu w lustrze jest Wanda Janusz Elżbieta
Wiele na to wskazuje, że fotografie 12 i 14 zostały wykonane w północno-zachodnim narożniku skwerku w okolicy „przychodni kolejowej”. Fotografia nr 13 przedstawia zejście ze skwerku „pod mostek” pod torami, dzisiaj jest to okolica kładki nad torami dla pieszych. Takie, piaszczyste zejście, było jeszcze na początku lat 60-tych. Jak się wydaje, wszystkie trzy fotografie pochodzą z przełomu lat 50-60. Ciekawa fotografia 40 przedstawia fragment ul. 3 Maja, pochodzi z okresu międzywojennego. Na tej fotografii widać po lewej stronie istniejący do dzisiaj ciąg kamienic, a po prawej narożnik nieistniejącej już, zburzonej na początku lat 80-tych, kamienicy Cuglewskiego.
Część trzecia
Wyjątek stanowił kolega, który jako jedyny miał przenośny szpulowy tranzystorowy magnetofon i właśnie tak uzbrojony, dumnie spacerował ulicami naszego miasta i prezentował przechodniom, jaką preferuje muzykę. Oczywiście wokół niego zawsze był wianuszek wielbicieli i wielbicielek. Dzisiaj wydaje się to zajęcie archaiczne, śmieszne i zapomniane, lecz miało to walory tak zdrowotne jak i towarzyskie. Tacy po prostu byliśmy i w takich warunkach dorastaliśmy. Nic złego z nas nie wyrosło.
Część druga
Panie ubierały się z reguły w coś modnego i szykownego a panowie w nieodłączne garnitury. Bywało, że taki spacer kończył się w parku na Czarnej Górze gdzie rozkładało się koc i mieliśmy taką naszą Majówkę. Bardzo często były to spacery z pociechami w wózkach, przy których dumnie kroczyli tatusiowie o ile nie popijali gorzały w knajpie u „Bobra” lub pod „Kasztanem”. Odrębną i codzienną grupą spacerowiczów była nasza Olkuska młodzież, która w zasadzie bez żadnych wzniosłych celów krążyła po uliczkach starego miasta zatrzymując się w parku przy ulicy Mickiewicza by skonsumować wino marki wino i wypalić „sporta” lub „mazura” względnie „giewonta”. W latach 70-tych hitem było mieć jak największe radio tranzystorowe i oczywiście z jak najdłuższą anteną. Tak oto nasza rodzima kawalerka spędzała czas spacerując z radiem na ręku i słuchając przebojów z radiowej trójki.
Część pierwsza
„Nowi” Olkuszanie nie spacerowali po starym Olkuszu, więc takowych wspomnień nie posiadają i jak sadzę jest to powodem absencji wpisów na tym forum. Wspomnienia tej grupy etnicznej to ganianie po łące boso z witką w dłoni za gąskami i krówkami tak jak np. mój osobisty „idol” Zenuś z Zedermana. Myślę, iż ten sielski widok dał natchnienie Józefowi Chełmońskiemu dla jego twórczości. Na tym właśnie polegały spacery i rekreacja tych nowych „Łolkusanan”. Ja natomiast mam w pamięci te wędrówki (spacery) na całej długości ulicy 1-go Maja, Kościuszki i oczywiście zakończone odpoczynkiem na ławeczce w rynku. W zasadzie był to niedzielny rytuał, innych form dotleniania i pokazania się nie było. Oczywiście nie należy zapominać o wiernych, którzy szli gromadnie do i z kościoła. To również była taka forma spaceru dla „pozytywnie” nawiedzonych. Można by powiedzieć, iż była to rewia mody.
Ten odcinek cyklu wzruszył mnie bardzo… Trochę takiego Olkusza z lat 80- tych pamiętam oczyma dziecka, dzisiaj sam z własnymi dziećmi po mieście spaceruję. Szkoda, że dzisiaj dzieci do szkół i przedszkoli jeżdżą głównie samochodami. Trochę znak czasów, ale dużo w tym lenistwa, tak sądzę. Autorom cyklu serdecznie gratuluję, bo wywołuje on zarówno wśród młodych, jak i starszych olkuszan wiele emocji. Pozytywnych rzecz jasna 🙂
sweet focia w lustrze 😀