Ile kosztuje utrzymanie urzędów?

Samorządowe czasopismo „Wspólnota” opublikowało kolejny już ranking wydatków na administrację za 2014 rok, w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Generalnie koszty są wyższe niż rok wcześniej. Jak wypadły nasze samorządy w zestawieniu pod nazwą „Oszczędny urząd”?

Na potrzeby rankingu brano pd uwagę wszystkie wydatki bieżące w dziale klasyfikacji budżetowej „administracja publiczna”, z wyjątkiem tych na bieżące remonty. Jak podkreślają autorzy – prof. nauk ekonomicznych Paweł Swianiewicz i dr Julita Łukomska, zestawienie ma dużo kategorii ze względu na silne powiązanie kosztów administracji z wielkością jednostki samorządowej. Gminy wiejskie, małe miasta, miasta powiatowe i powiaty zostały dodatkowo podzielone na grupy odpowiadające ich wielkości.

Ile wydaliśmy na województwo i powiat?
W skali województw Małopolska od czterech lat zajmuje 3 miejsce, z wynikiem 28,89 zł na mieszkańca. Dla porównania, administracja najmniej kosztuje mieszkańców województwa śląskiego (25,66 zł), a najwięcej województwa lubuskiego – 60,89 zł.

Powiaty podzielono na dwie grupy: powyżej i poniżej 75 tys. mieszkańców. Powiat olkuski, plasujący się w pierwszej grupie, zajął 79 miejsce na 148 łącznie. Można mówić o sporym „awansie”, bowiem w poprzedniej edycji rankingu naszemu powiatowi przypadło 108 miejsce. Każdego mieszkańca utrzymanie tego samorządu kosztowało w ubiegłym roku 93,07 zł. Ościenne powiaty są tańsze i jest to tendencja utrzymująca się od lat. Na 21 miejscu znalazł się powiat wadowicki (76,57 zł), na 31 oświęcimski (79,18 zł), na 55 chrzanowski (86,26 zł). Najtańszym w tej kategorii samorządem jest powiat ostrowski w województwie wielkopolskim (65,11 zł), a najdroższym lubiński w województwie dolnośląskim (149,51 zł).

Miasta i gminy: które tańsze, które droższe?
O dwa „oczka” w górę wspiął się Olkusz w grupie miast powiatowych powyżej 30 tys. mieszkańców. Teraz zajmuje 71 lokatę, z kwotą 266,41 zł. Spośród 106 miast w tej kategorii liderem niezmiennie od 2007 roku pozostaje podkarpacki Mielec (157,21 zł). Listę zamyka małopolski Nowy Targ (441,17 zł).

Bukowno, sklasyfikowane w grupie miast 10 – 15 tys. mieszkańców, zajmuje 120 pozycję (rok wcześniej 123 miejsce). Każdego mieszkańca utrzymanie administracji kosztuje 364,88 zł. Pierwszą pozycję zajmuje podkarpacki Brzostek (198,60 zł), a ostatnią (146)  mazowiecki Tarczyn (707,46 zł). W swojej kategorii (powyżej 15 tys. mieszkańców) Wolbrom spadł z 68 na 81 pozycję, z wydatkami na poziomie 281,17 zł. Podobnie jak przed rokiem, na pierwszym miejscu ulokował się wielkopolski Luboń (172,69 zł). Ostatnie, 142 miejsce zajmuje dolnośląska Bogatynia (782,45 zł).

145 pozycję w gronie gmin wiejskich liczących powyżej 10 tys. mieszkańców zajęły Klucze z kwotą  288,53zł „na głowę”. W rankingu sprzed roku gmina ta plasowała się na 138 lokacie. Od trzech lat najtańsza w utrzymaniu jest administracja w małopolskim Grybowie (154,44 zł). Mazowiecki Nadarzyn znalazł się na końcu zestawienia. Wydatki na poziomie 686,85 zł na mieszkańca dały tej gminie 264 miejsce.

Bolesław i Trzyciąż sklasyfikowano w grupie 734 gmin wiejskich liczących od 5 do 10 tys. mieszkańców. W pierwszym z tych samorządów wydatki w przeliczeniu na jednego mieszkańca kształtują się na poziomie 460,46 zł. Bolesław zajął 655 miejsce, na które awansował z 674 pozycji. Trzyciąż odnotował największy „skok” w rankingu, aż o 44 miejsca. Teraz plasuje się na 362 pozycji. Każdego mieszkańca tej gminy utrzymanie samorządu kosztowało 345,10 zł. Najtaniej jest od 2009 roku w podkarpackich Białobrzegach, gdzie kwota „na głowę” to 167,35 zł. Prawie dziesięć razy większe wydatki na administrację ponieśli mieszkańcy łódzkiego Kleszczowa – 1636,02 zł.

Więcej urzędników, większe płace
Prof. Swianiewicz zwraca uwagę na wzrost zatrudnienia w administracji samorządowej. – Po latach stagnacji, a nawet lekkich spadków, rok 2014 przyniósł wyraźny wzrost. Uderzające jest zestawienie w dłuższej perspektywie czasowej – porównanie roku 2000 i 2014. Wzrost armii urzędników ze 179 do ponad 260 tysięcy to zmiana o około 40 proc. Nie dziwi to w urzędach marszałkowskich, które w roku 2000 dopiero się organizowały po reformie terytorialnej. Bardziej zastanawiający jest wzrost w gminach i miastach na prawach powiatu – w sumie o ponad 40 tys. nowo zatrudnionych – twierdzi współautor rankingu.

Według zestawienia, w 2014 roku w administracji wojewódzkiej pracowało 26,2 tys. osób ( w 2000 roku 6,1 tys.). Zatrudnienie w powiatach wzrosło w analogicznym okresie z 39,8 tys. do 59,1 tys., a w miastach na prawach powiatu z 28 tys. do 46,7 tys. W przypadku gmin w ciągu minionych 15 lat liczba urzędników zwiększyła się z 104,8 tys. do 128,6 tys. osób.

W rankingu ujęto też, jak kształtowały się przeciętne wynagrodzenia w administracji samorządowej od 2008 roku. Łącznie kwota ta wzrosła z 3 tys. 458 zł do 4 tys.196 zł w 2014 roku. Średnia płaca w powiatach wynosiła w ubiegłym roku 3 tys. 847 zł (2 tys. 879 zł w 2008 r.), natomiast w gminach 4 tys. 70 zł (w 2008 roku 3 tys. 317 zł). Jak zaznacza prof. Swianiewicz, jeśli wziąć pod uwagę inflację, okaże się, że realna  zmiana poziomu wynagrodzeń była skromna, zaledwie 8 proc. na przestrzeni sześciu lat.

Co oznacza wzrost wydatków?
Autorzy rankingu zastanawiają się, czy globalny wzrost wydatków administracyjnych w ubiegłym roku może mieć związek z wyborami samorządowymi. Podobnie było bowiem w 2010 roku. Wiadomo, że ocena zwiększenia analizowanych kosztów nie jest łatwa. – Od kilkunastu lat do znudzenia powtarzam, że powierzchowna, populistyczna interpretacja wyników może być bardzo myląca, a także krzywdząca dla samorządów. Większe wydatki na administrację nie muszą oznaczać marnowania pieniędzy podatników na fanaberie urzędników. Bo skutkiem może być lepsza, sprawniejsza obsługa obywateli, a także np. większa skuteczność pozyskiwania funduszy unijnych. Nasze proste zestawienie nie jest w stanie uchwycić takiej zależności między wydatkami a ich efektami. Ale na pewno pozycja w rankingu dla każdego szefa urzędu może być materiałem do refleksji i wewnętrznego audytu wydatków – podkreśla prof. Swianiewicz.

Koszty ponoszone na urzedy i tak najlepiej ocenią sami płatnicy, czyli mieszkańcy. A Wy jak oceniacie administracyjne wydatki? Czekamy na Wasze opinie!