Na przestrzeni ostatnich tygodni bardzo wiele mówi się o wyborach. Głosowanie, w którym mamy zdecydować o wyborze prezydenta, wzbudza wiele kontrowersji. I choć nieustanny polityczny konflikt przyzwyczaił nas do takich sytuacji, historia pokazuje, że podobnym wydarzeniom może towarzyszyć całkowicie odmienna atmosfera. W tym roku mija 30 rocznica pierwszych wolnych wyborów samorządowych w naszym kraju. Z tej okazji postanowiliśmy w telegraficznym skrócie przypomnieć trzy dekady olkuskiej samorządności.
W 2020 roku mija 30 lat od uchwalenia w Polsce ustawy o samorządzie terytorialnym i zorganizowania pierwszych po II wojnie światowej w pełni wolnych wyborów. Miały one miejsce dokładnie 30 lat temu, czyli 27 maja 1990 roku. Tego dnia, w miastach, miasteczkach i wsiach po raz pierwszy od kilkudziesięciu lat decydowaliśmy o przyszłości naszego kraju w sposób zupełnie nieskrępowany. Celem reformy samorządu było zastąpienie wywodzących się z czasów PRL rad narodowych przez rady gmin, stanowiące reprezentację lokalnej społeczności. W skali całego kraju do wyborów zgłoszonych zostało nieco ponad 147 tysięcy kandydatów, z których wybrano niespełna 52 tysięcy rajców.
Praca dla idei
Pierwsza Rada Miejska w Olkuszu składała się z 32 radnych. W większości wywodzili oni się z Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”. Jedynym radnym, który uzyskał mandat nie startując z tej listy był Wojciech Gleń. Na czele samorządu stał Zarząd Gminy, wyłaniany w podobnym trybie, jak dzisiaj robi się to w przypadku Zarządu Powiatu. Burmistrz i jego zastępcy wybierani byli przez miejskich radnych i mogli być przez nich odwoływani w trakcie trwania kadencji. Pierwszym przewodniczącym Rady Miejskiej w Olkuszu został Mateusz Nowak. Trzon Zarządu Miasta i Gminy w Olkuszu utworzyli: Marian Biliński – burmistrz oraz jego zastępcy: Leszek Konarski i Andrzej Ryszka.
Świadkowie tamtych wydarzeń opowiadają, że ówczesna sytuacja finansowa miasta była ciężka, a nowo wybrane władze musiały zmierzyć się z ogromną skalą problemów i inwestycji. To jednak nikogo nie zniechęcało. Jeśli można mówić o społecznej misji w kontekście angażowania się w politykę, to na pewno towarzyszyła ona radnym pierwszej kadencji. Przez większość czasu nie pobierali oni za sprawowanie swoich mandatów żadnego wynagrodzenia. Pod koniec kadencji uchwalili zaś diety w wysokości 50 tys. starych złotych miesięcznie. W przeliczeniu na „dzisiejsze” pieniądze byłoby to około 50 złotych.
Karuzela funkcji i stanowisk
Polityka to dziedzina, w której sytuacja zawsze jest dynamiczna. Szybko zaczęło więc dochodzić do roszad na stanowiskach związanych z lokalną władzą. Pierwszy Burmistrz, Marian Biliński, w dniu 15 maja 1992 r. przeszedł na emeryturę. Zastąpił go Andrzej Ryszka, który pełnił tę funkcję do końca kadencji .
Kolejne wybory samorządowe odbyły się w 1994 roku. Nowym burmistrzem został wtedy Janusz Dudkiewicz a jego zastępcami: Jan Orkisz i Marek Dąbek. W styczniu 1996 roku Dudkiewicz został jednak odwołany ze swojej funkcji, a na jego miejsce wrócił Andrzej Ryszka. Jego zastępcami byli: Jan Orkisz i Włodzimierz Łysoń.
W 1998 roku miała miejsce kolejna samorządowa elekcja. Nowa koalicja utrzymała przy władzy Andrzeja Ryszkę, u boku którego stanęli Włodzimierz Łysoń i Wojciech Gleń. W 2000 roku cała trójka została jednak odwołana, a nowa większość w radzie wybrała na burmistrza Janusza Dudkiewicza, a na jego zastępców: Wojciecha Blocha i Leszka Szotę.
Od 2002 roku, prezydenci, burmistrzowie i wójtowie wybierani są przez mieszkańców w sposób bezpośredni. Przyniosło to większą stabilizację w funkcjonowaniu lokalnego samorządu. W Olkuszu pierwszym włodarzem wybranym w ten sposób został lekarz, Andrzej Kalista. W 2006 roku burmistrzem Srebrnego Grodu został Dariusz Rzepka. Po ośmiu latach, w 2014 roku, na tym fotelu zastąpił go Roman Piaśnik, który piastuje obecnie swój urząd drugą kadencję.
Odrodzenie powiatów
Warto również wspomnieć, że w 1998 uchwalono także reformę, w ramach której do życia powołano powiaty, jako jednostkę samorządu terytorialnego funkcjonującą pomiędzy gminą a województwem. Przy okazji zredukowano również ilość tych ostatnich – z 49 na 16.
Powiaty zaczęły funkcjonować 1 stycznia 1999 roku. Pierwszą Radę Powiatu w Olkuszu tworzyło 45 rajców reprezentujących gminy: Olkusz, Wolbrom, Klucze, Trzyciąż, Bukowno, Bolesław i Sławków. Funkcję Starosty pełnił Janusz Bargieł. Jego zastępcą został zaś Jan Orkisz. Obaj pełnili swój urząd do 2001 roku, kiedy to w wyniku wyborów parlamentarnych pierwszy został senatorem, a drugi posłem. Do końca kadencji zastąpili ich Marek Trzcionkowski i Edmund Pęgiel.
W latach 2002 – 2010, przez dwie kadencje, funkcję olkuskiego starosty pełnił Leszek Konarski. W latach 2002 – 2006 wicestarostą był Jerzy Górnicki, a w latach 2006 – 2010 Kazimierz Ściążko. Od 2010 do 2013 roku na czele powiatu stali Jerzy Antoni Kwaśniewski i Henryk Kieca. W wyniku zmiany układu sił w radzie, pod koniec 2014 roku na starostę wybrana została pierwsza – i jak dotąd jedyna –kobieta. Była nią Barbara Rzońca. Jej zastępcą był zaś Paweł Piasny.
W latach 2014-2018 stanowisko starosty piastował Paweł Piasny, a wicestarosty – Jan Orkisz. Obecna kadencja również charakteryzuje się dużą dynamiką. Przez niecały rok na czele powiatu stał Paweł Piasny. Wtórował mu zaś Bogumił Sobczyk. W połowie 2019 r. ten drugi przejął jednak stery. Wtedy też jego zastępczynią mianowano Krystynę Kowalewską.
Co zmieniło się przez ten czas?
Samorządy odgrywają w III Rzeczpospolitej ogromną rolę. To one są głównymi dysponentami unijnych środków. Władza lokalna realizuje też wiele zadań, zlecanych przez państwową administrację. Wszystko to sprawia, że praca samorządowców obarczona jest dużą odpowiedzialnością.
Przez trzydzieści lat nasze miasto zmieniło się w sposób diametralny. Nie sposób streścić wszystkich wydarzeń, inwestycji i zmian, jakie zaszły na jego terenie przez ten czas. Rewitalizacja starówki, budowa Silver Parku i nowej komendy Policji, renowacja zamku na Rabsztynie i budynku dawnego Starostwa – to tylko niewielka część z nich.
Ostatnie trzy dekady obfitowały zarówno w sukcesy, jak i porażki. Mieszkańcy byli świadkami gorących dyskusji, żmudnych negocjacji i trudnych kompromisów zawieranych przez lokalnych polityków. Jedni zaciągali kredyty na inwestycje, drudzy zaciskali pasa by je spłacać. Każda ekipa rządząca naszą małą ojczyzną dołożyła jednak swoją cegiełkę do rozwoju tego miasta i regionu.
