Bezrobotni w powiecie olkuskim

Rozmowa z dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy w Olkuszu – Małgorzatą Adamczyk i i wiceszefową tej instytucji – Barbarą Adamuszek.

– Jaka jest obecnie sytuacja na rynku pracy w powiecie olkuskim?
– Niestety, nasz powiat w skali Małopolski prezentuje się słabo. Oto liczby. W dniu 30. czerwca br. stopa bezrobocia wynosiła w skali kraju 11,8%, w Małopolsce 9,9%, a w powiecie olkuskim 13,8%. Oznacza to, że w naszym urzędzie jest zarejestrowanych 6330 osób bezrobotnych z terenu powiatu, z czego 3009 to mieszkańcy gminy Olkusz, 1245 – Wolbrom, 1006 – Klucz, 408 – Bolesław, 526 – Bukowno i 265 – Trzyciąż.

Wbrew oczekiwaniom, mimo zakończenia roku szkolnego i akademickiego, dotąd nie zwiększyła się znacząco ilość absolwentów poszukujących pracy. Od stycznia br. bezrobocie zmalało nieznacznie: w kraju o 1,2 %, w Małopolsce o 1%, natomiast w powiecie olkuskim o 1%. Szczególnie korzystnie przedstawia się sytuacja w Wolbromiu, gdzie jest kilka dużych zakładów pracy, ponadto budowana jest fabryka ciężarówek, co zapewne zwiększy ilość miejsc pracy na tamtym terenie.

– To zły prognostyk. Jakie są uwarunkowania tego zjawiska w powiecie olkuskim?
– To złożony problem. Ogólnie rzecz biorąc, na naszym terenie nie ma dużych zakładów pracy, które potrzebowałyby znacznej liczby rąk do pracy, natomiast wiele jest firm małych, rodzinnych, zatrudniających przede wszystkim członków rodzin i znajomych – według uznania właściciela. Wielu bezrobotnych świadomie nie podejmuje pracy, aby po pół roku zgłaszać się do naszego Urzędu jako bezrobotni, co daje ubezpieczenie, pomoc opieki społecznej i zasiłek przedemerytalny. Widać już nawet zjawisko bezrobocia pokoleniowego. No i są też tacy mieszkańcy naszego powiatu, którzy bezrobocie wybrali, jako model egzystencji. Jest wielu młodych ludzi chętnych do podjęcia działalności gospodarczej na własny rachunek. PUP wspiera te działania, co łagodzi skutki bezrobocia. W roku 2010 przeznaczono na aktywizację bezrobotnych w powiecie ponad 20 milionów złotych, w obecnym już tylko 6 milionów i to tylko na te inicjatywy, które zwiększają możliwości zatrudnienia. Zdajemy sobie sprawę, że założenie własnej firmy jest wielkim wyzwaniem – organizacyjnym i finansowym. Działalność należy prowadzić przynajmniej przez jeden rok, w przeciwnym wypadku trzeba zwrócić dotację wraz z odsetkami. Firmy obciążone są dużymi podatkami, a szczególnie wysoką składką na ZUS. Jeśli taka nowa firma upadnie, jest to tragedia finansowa i moralna dla jej właściciela i jego rodziny. Odbiera to chęć do dalszych poczynań.

– Czy można mówić o „ciemnych liczbach”: o pracy na czarno, o emigracji zarobkowej?
– Nie mamy takiego rozeznania, ani takich liczb, ale obserwacja zjawiska wskazuje, że te liczby są znaczne. Budzi to niepokój. Pracodawcy zazwyczaj nie płacą ubezpieczenia, nie przestrzegają obowiązkowego wynagrodzenia (1386 zł. brutto). W razie wypadku pracownik pozbawiony jest opieki lekarskiej. Najistotniejsze jednak jest to, że nie gromadzi on środków na przyszłą emeryturę. Skutki negatywne mogą być widoczne po wielu latach.
Nie mamy także danych dotyczących emigracji zarobkowej. W ramach europejskiego systemu wymiany dysponujemy natomiast ofertami pracy zagranicznej. Na przykład w Niemczech poszukiwani są inżynierowie i technicy do pracy w stoczniach. Wiemy także o wyjazdach „po znajomości” i wyjazdach młodzieży w czasie wakacji.

– Ale główne pytanie dzisiejszej rozmowy brzmi: „50+”, czyli zatrudnienie ludzi „po pięćdziesiątce”…
– Statystyka dotycząca „50+”wygląda następująco. W całym powiecie jest takich osób 1307, w tym 589 kobiet. Po studiach wyższych jest 46 osób, w tym kobiet 19, po szkołach policealnych i średnich 331 osób, w tym 212 kobiet, po liceach ogólnokształcących 58  osób w tym 49 kobiet, po szkołach zawodowych 436 osób, w tym 141 kobiet, a po gimnazjach 436 osób, w tym 168 kobiet. Jest to problem o wiele trudniejszy do rozwiązania, niż w odniesieniu do ludzi młodych. Trudno przekwalifikować kogoś, kto przez dziesiątki lat pracował na jednej maszynie, wykonywał jedną czynność, ma swój dom, swoje przyzwyczajenia. Nie jest skłonny do codziennego wyjazdu do innej miejscowości. Z przykrością trzeba też stwierdzić, że pracodawcy niechętnie zatrudniają ludzi starszych, wolą młodych, dynamicznych i z wysokimi kwalifikacjami, co, jak wiadomo, nie chodzi w parze. W tej liczbie duża grupa to ludzie czekający na świadczenia socjalne. Otrzymują je pracownicy z powodu niezdolności do pracy lub zwolnieni z powodu strukturalnego bezrobocia. Mają oni stały dochód (860 złotych brutto) do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego. Ponadto mają prawo dorobić sobie do kwoty najniższego wynagrodzenia (obecnie 1386 złotych brutto).

– Spotykamy się ze stwierdzeniami o nieskuteczności PUP, braku inspiracji w kierunku zwiększania miejsc pracy…
– Jest to niezrozumienie funkcji Powiatowego Urzędu Pracy. Naszym zdaniem jest nią  łagodzenie skutków bezrobocia. Nie mamy żadnych możliwości tworzenia miejsc pracy, poza zachęcaniem potencjalnych inwestorów. Wskazujemy na nowe możliwości ludziom, którzy w swoim czasie podejmowali studia, ale nie zastanawiali się nad możliwościami przyszłego zatrudnienia (np. studia pedagogiczne, psychologiczne, socjologiczne czy politologiczne). Chcemy ludziom pomóc, ale my, Powiatowy Urząd Pracy, nie zlikwidujemy bezrobocia. Prowadzimy różne szkolenia – ale to nie jest równoznaczne z gwarancją zatrudnienia. Jednak w ubiegłym roku 30% uczestników szkolenia, 1/3osób, które przystąpiły do zmiany kwalifikacji, podjęło pracę. Obecnie szkoleniem obejmujemy tylko te osoby, które mają zagwarantowane przyszłe zatrudnienie. Spełniamy także funkcję pośrednika między pracodawcami a poszukującymi zatrudnienia. Czasem mamy także wrażenie, że ludziom nie chce się pracować i nie zabiegają o pracę.

– A na koniec pytanie kontrowersyjne: rozgoryczeni ludzie, szczególnie młodzi, mówią o nepotyzmie, o potrzebie „chodów”, o znajomościach, aby znaleźć pracę.
– Rozumiem to odczucie. Młodzi ludzie chcą, żeby było dużo i szybko. A żeby dojść do sukcesów, trzeba cierpliwości i lat praktyki, wspinania się w górę krok po kroku. Ja, jeśli chodzi o nasz Urząd, odrzucam sugestie o znajomościach i nepotyzmie. W innych przypadkach nie mamy prawa do kontroli i analizy tego zjawiska, jeśli ono istnieje.