Dwugłos w sprawie Dziechciarza

Olkusz dla zgryźliwych

Po „Olkuszu dla opornych” ukazał się drugi tom felietonów Olgerda Dziechciarza – „Olkusz dla średnio zaawansowanych”, który autor zaprezentował na spotkaniu autorskim w  BWA. W tomie tym znajdują się teksty, zamieszczane w „Gazecie Krakowskiej” w latach 2005-2009. Autor wspomina ten czas i doświadczenia dziennikarskie i z sentymentem i kąśliwością, odnoszącą się głównie do wielce zróżnicowanych nastrojów i poglądów kolejnych redaktorów naczelnych pisma. Ponieważ, jak twierdzi, nie czuł się w swej felietonistyce do końca zrozumiany, odszedł z tej gazety. Obecnie już nie pisze felietonów, jego teksty można natomiast znaleźć w miesięczniku „Ziemia Olkuska” i na blogu w „Przeglądzie Olkuskim”. Zawód felietonisty jest wymagający – twierdzi. Uczy dyscypliny i terminowości, bywa więc, że zdarza się temat przypadkowy z powodu pośpiechu, przypadkowy w formie, której autor po jakimś czasie nie akceptuje, ale „mleko się wylało”.

W ponad 100 felietonach zamieszczonych w książce, „bohaterem” na ogół negatywnym, jest Olkusz, prowincjonalne miasteczko ze swoimi małymi sprawkami i małymi ludźmi. Znamy ten Olkusz z powieści „Odorków”. Felietony Dziechciarza mają w większości charakter groteskowy, a groteska ma, jak wiadomo, znamię absurdu (nawiązanie do dramatu „Ubu król”), który Autor dostrzega w świecie. Gdybyśmy go traktowali dosłownie zapytalibyśmy, dlaczego Dziechciarz nie cierpi, może więcej – nie znosi Olkusza, parząc nań przez powiększające szkło kpiarza i cynika.

Spotkanie było także okazją do dyskusji. Na przykład Dziechciarz wieszczy zmierzch dzienników w wersji papierowej i jako przykład podaje właśnie „Gazetę Krakowską” i „Trybunę Śląską”, niegdyś potentatów, dziś „robiących bokami” (Trybuna ostatecznie upadła). Nie dostrzega, że w przeszłości te właśnie gazety były organami partyjnymi, bogato uposażonymi, mogły więc kosztować grosze. Drugi tytuł, który jest nadal na rynku, jest gazetą prywatną, nastawioną na zysk, wypełnioną reklamami i kosztującą drogo, zbyt drogo.

Tematem dyskusji mógłby być los felietonu jako gatunku publicystycznego. To los tak chwilowy, jak listek na drzewie (felieton-kartka, listek) a żywot podobny do życia jętki jednodniówki i dlatego autor, jeśli chce się liczyć w pamięci przyszłości, musi czytelnika nie tylko bawić i zaskakiwać, ale skłaniać także do formułowania pewnych uogólnień.

Czy  felietony Dziechciarza, nie wiadomo dlaczego niedatowane, dotyczące spraw lokalnych, będą kiedyś zrozumiane, kiedy podejmowane tam sprawy odejdą w niepamięć? Chyba nie. Dlatego trzeba szukać innej drogi do wielkości. Czy autor, przy swoich możliwościach intelektualnych, nie powinien wyjść poza powiatowe opłotki? Stwierdza jednak, że nie ma takich ambicji, a szkoda. Specyficzny jest język i styl  prezentowanych felietonów. Są one zbliżone do języka kolokwialnego, mówionego. – Znudziła mi się felietonistyka literacka – twierdzi Olgerd Dziechciarz. Mając na względzie również edukacyjny, mimo wszystko, charakter dziennikarstwa, nie zachwyca zbiór słów wulgarnych i mało cenzuralnych inwektyw, którymi obrzuca swych oponentów, a którzy oddają mu pięknym za nadobne.

O tym wszystkim moglibyśmy dyskutować z autorem, który tak dużo znaczy w niedużym olkuskim środowisku literackim. Ale nie dyskutowaliśmy, bo licznie zgromadzeni sympatycy Olgerda Dziechciarza szukali w tych felietonach czego innego: komu i jak autor przyłożył.

O.Dziechciarz, że kolejnym zbiorem felietonów drukowanych ongiś w „Gazecie Krakowskiej” będzie „Olkusz dla zaawansowanych”. Rodzi się pytanie, czy już jesteśmy zaawansowani olkusko i nadajemy się do czytania  tych felietonów? Specyficznie i symbolicznie wygląda okładka tej ksiązki. Niemal równoległe i podobne co do wysokości zdjęcie wieży Bazyliki i maszty reklamowego Mc Donalda… Dwa symbole naszego miasta? 

Franciszek Lisowski

Olkusz dla wszystkich

‎”Zwykle jest tak, że jeśli pisze się świetną książkę o czymś, to to coś się obraża” napisał nie tak dawno Michał Witkowski (tak, to ten od „Lubiewa” i „Barbary Radziwiłłówny z Jaworzna-Szczakowej”). Powinien się zgadać w tym temacie z Olgerdem Dziechciarzem, który o obrażonych mógłby, jak sądzę, napisać epopeję…

Kiedyś, dawno temu, zasłyszałam od dość poważanej w mieście osoby taką oto recenzję twórczości Dziechciarza: „Generalnie pisze świetnie, można się uśmiać do łez i rzeczywiście jest tak, jak pisze. Spostrzegawczy jest i inteligentny. Ale o mnie to takie głupoty popisał, że mu tego do końca życia nie zapomnę.” Z ciekawości czystej w najbliższej księgarni kupiłam „Miasto Odorków”. Śmiałam się okrutnie, chociaż nie potrafiłam skojarzyć ani jednej osoby z jej literackim odpowiednikiem. Niedawno przeczytałam ją drugi raz i skojarzenia nasuwały się same. Śmiałam się jeszcze głośniej…

Promocja jego „Olkusza dla średnio zaawansowanych”, czyli zbioru felietonów publikowanych kiedyś na łamach „Gazety Krakowskiej”, u jednych wzbudziła ogromny entuzjazm, a u innych minimum 200 ciśnienia (ale to minimum). Bo twórczość Dziechciarza się uwielbia albo nienawidzi. Z całą pewnością nie można przejść obok niej bez emocji, co w zasadzie należy uznać na plus dla autora. Nie do końca zgadzam się z tytułem tej publikacji. Żeby zrozumieć drugie i dziesiąte dno każdego felietonu, trzeba być mocno zaawansowanym w znajomości realiów Olkusza. I w ogóle nie chodzi tu o jego historię i zabytki (z czym Olgerd jest kojarzony jednak najbardziej). Tu chodzi o ludzi. Groteskowe postaci, najczęściej istniejące rzeczywiście, nazywane przez autora z imienia i nazwiska, tylko z imienia, albo całkiem bez imienia. Zazwyczaj nie ma to znaczenia, bo pisze o nich tak, że nie sposób nie domyślić się o kogo chodzi. Założę się, że bohaterowie felietonów (przy czytaniu których większość płacze ze śmiechu) odwracają głowę na ulicy, albo udają, że oto właśnie zadzwonił im telefon. Bo wszystko jest w porządku do momentu, w którym bohaterem tekstu jest pasztet, dworek w jednej z podolkuskich wsi, znaleziony kot, przydrożna kapliczka albo bitwa pod Krzywopłotami, czyli generalizując – martwa natura. Sprawa się komplikuje, gdy autor pisze o istotach ludzkich. Pół biedy, jak o historycznych (one siłą rzeczy najczęściej obrazić się nie mogą) i pół biedy, jak o sobie samym (nie wiem, czemu niektórzy nie chcą widzieć, że autoironia została przez Dziechciarza opanowana do perfekcji).

Gorzej, jak pisze o nam współczesnych. A czemu? Bo większość z nas nie potrafi się śmiać sama z siebie, traktować z większym przymrużeniem oka własnych słabości i pogodzić się z tym, że nie jesteśmy tacy, jak nam się wydaje, że jesteśmy, a jesteśmy tacy, jak widzą nas inni. („No to Dziechciarz powinien iść do okulisty” – pomyślał właśnie niejeden bohater dziechciarzowego felietonu). Jeśli ktoś wystawia się na tak zwany olkuski świecznik, licząc na sławę, bogactwo, karierę i uznanie, to musi liczyć się również z tym, że oprócz interesantów okazujących skrajne uwielbienie, znajdzie się też taki Dziechciarz, który w moment sprowadzi delikwenta na ziemię (zbiór felietonów ad personam powinien nosić tytuł „Upadające anioły”, a żeby się lepiej sprzedawało, trzeba do tytułu dodać – z Olkusza).

Miejscowi krytycy (mam na myśli wyłącznie tych, dla których ostatnio przeczytaną w całości książką był „Pan Tadeusz”) uważają, że język używany przez autora jest pełen wulgaryzmów i roi się od obrzydliwości, prostackich porównań i generalnie … a fuj! Faktycznie, stoi to w opozycji do pięknego, literackiego, kwiecistego języka używanego przez większość z nas w sytuacjach tak zwanego dnia codziennego. Słowo „dupa” w felietonie Dziechciarza może oburzać i jest to znak, że mamy niezwykle kulturalne społeczeństwo.

Są tacy piszący, którzy silą się w swoich felietonach na pięknie skrojoną polszczyznę, żeby przypadkiem nikt nie posądził ich, że mogliby nie być intelektualistami. Cytują zagraniczną prasę, nieznanych filozofów i generalnie robią wszystko, żeby człowiek poczuł się głupszym niż jest (szkoda, że pismo nie odzwierciedla zagranicznych naleciałości w języku, efekt byłby jeszcze bardziej piorunujący). Dziechciarz pokazuje, że można inaczej. Że można napisać tak, żeby zrozumiał i pan Mietek spod „Stylowej”, i szanowny proboszcz, i taka dziennikarzyna jak ja. Swobodnie operuje polszczyzną, dając czytelnikowi wrażenie, że czyta dla przyjemności, a nie z poczucia obowiązku. Nie Dziechciarza wina również, że w niektórych kręgach obowiązuje wzór: oczytany + inteligentny + uszczypliwy + spostrzegawczy = zarozumiały + bezczelny…

I na koniec, dla uniknięcia spekulacji: nie, Olgerd mnie nie przekupił, żebym go obroniła przed krytyką redaktora Lisowskiego (chociaż umiarkowaną tym razem). Nie, nie zapłacił mi wydawca książki, żeby publikacja szybciej zeszła z półek w rodzimych księgarniach. Jakby to powiedziała Dżoana (ulubienica wszystkich mężczyzn, badaczy kultury masowej i językoznawców): „Olkusz dla średnio zaawansowanych” to absolutny must have wydawniczego sezonu fall winter 2011.

Tak, lubię felietony Olgerda Dziechciarza. Pewnie dlatego, że jeszcze nie napisał żadnego o mnie…

Anna Kowalska