Jaka jest kondycja samorządowych finansów?

Pod koniec listopada pismo „Wspólnota” opublikowało kolejny ranking dotyczący jednostek samorządu terytorialnego. Tym razem pod lupę wzięto zdolność kredytową: gmin, powiatów i województw. Postanowiliśmy sprawdzić, jak przedstawia się kondycja finansowa okolicznych miejscowości.

Ranking czasopisma „Wspólnota” przygotowany został na podstawie danych ze sprawozdań finansowych samorządów. Odnosi się on do zdolności kredytowej określonej przez artykuł 243 ustawy o finansach publicznych. Współczynnik ten określany jest za pomocą specjalnego algorytmu. W zestawieniu brana jest pod uwagę średnia wartość nadwyżki operacyjnej samorządów w ostatnich trzech latach w porównaniu z wielkością uzyskiwanych dochodów budżetowych. 

Tą skomplikowaną terminologię łatwiej zrozumieć na przykładzie domowego budżetu. Przy zaciąganiu zobowiązania najważniejszym czynnikiem nie jest wysokość zarobków, ale to, ile środków pozostaje w kieszeni po opłaceniu rachunków i poniesieniu bieżących wydatków. Ludzie zarabiający mniejsze sumy mogą mieć większą zdolność kredytową. Warunkiem jest zachowanie przy tym proporcjonalnie mniejszych kosztów utrzymania. Podobnie jest w przypadku samorządów.

Czym jest wskaźnik zdolności kredytowej?

Jest to procent dochodów, jakiego nie mogą przekroczyć planowane spłaty rat kredytów i pożyczek wraz z odsetkami. Im niższy wskaźnik, tym gorsza sytuacja finansowa danego samorządu. Jeżeli współczynnik jest bliski zera, oznacza to, że niemal wszystkie bieżące przychody miasta przeznaczane są na wydatki, czyli mówiąc kolokwialnie „przejadane”.

Podstawą do opracowania rankingu był średni udział nadwyżki operacyjnej w dochodach ogółem w latach 2014–2016. Samorządy zostały podzielone na: województwa, miasta wojewódzkie (np. Kraków czy Wrocław), miasta na prawach powiatu (np. Dąbrowa Górnicza, Tychy), powiaty, miasta powiatowe (miasta będące siedzibą powiatu), inne miasta oraz gminy wiejskie.

Jak na tym tle radzą sobie okoliczne samorządy?

Powiat olkuski zajął 109 miejsce spośród 314 samorządów tego typu w naszym kraju. To duży awans w stosunku do poprzedniego zestawienia. W 2015 roku zajmował bowiem odległą 296 pozycję. Obecnie wskaźnik zdolności kredytowej naszego powiatu wynosi 8,74%. Dla porównania najlepiej w rankingu wypadł powiat leszczyński (18,75%). Najgorzej sytuacja przedstawia się w powiecie gorzowskim. Tam wartość współczynnika jest ujemna i wynosi -19,42%.

Olkusz, klasyfikowany w rankingu miast powiatowych, awansował z 203 na 159 miejsce w gronie 267 tego typu miejscowości. Zdolność kredytowa Srebrnego Grodu plasuje się na poziomie 9,64%. W skali kraju najlepiej sytuacja przedstawia się w Pruszczu Gdańskim (23,30%), najgorzej zaś w Brzozowie (zaledwie 3,02%).

W kategorii „miasta inne” znalazły się dwa kolejne samorządy z naszej okolicy. Bukowno z wynikiem 13,824% wspięło się ze 146 na 109 miejsce w zestawieniu. Wolbrom także poprawił swoje notowania. Współczynnik zdolności kredytowej na poziomie 11,561% dał temu samorządowi 188 pozycję w swojej grupie, podczas gdy, dwa lata temu było to 207 miejsce. W tym roku najwyżej w Polsce uplasowały się Łomianki. Wskaźnik zdolności do zaciągania zobowiązań wyniósł tam aż 25,786%. Ostatnie, 586 miejsce, zajmuje Nowe Warpno z ujemnym wynikiem na poziomie -57,056%.

Najliczniejszą grupę stanowią gminy wiejskie. Takich jednostek w Polsce jest aż 1559. Z okolicznych miejscowości najwyżej w tym zestawieniu znalazł się Trzyciąż. Samorząd poprawił swój wynik ze 159 na 138 lokatę. Obecnie wskaźnik zdolności kredytowej wynosi tam 16,388%. Gmina Bolesław awansowała z 561 na 177 miejsce (wskaźnik na poziomie 15,590%). Na 882 pozycji uplasowały się Klucze, gdzie wartość współczynnika wyniosła 9,283%. Tutaj także mamy do czynienia z polepszeniem się kondycji finansowej samorządu. W poprzednim rankingu gmina zajmowała odległe 1549 miejsce. Zwycięzcą rankingu jest Gmina Kleszczów (39,957%). Całe zestawienie zamyka zaś Gmina Mszana (wynik ujemny, -12,288%).

Warto oszczędzać

Budżet samorządu, podobnie jak budżet gospodarstwa domowego, to nic innego jak zestawienie dochodów i rozchodów. Nie zawsze jednak bieżące wpływy są w stanie pokryć wydatki. Jednostki lokalne realizując na swoim terenie unijne inwestycje często spotykają się z problemem braku środków stanowiących wkład własny. Najczęściej zdobywają je zaciągając kredyty i emitując obligacje.

Jak widać z powyższych danych, wszystkie okoliczne samorządy zanotowały wzrost swojej zdolności kredytowej. Oznacza to, że poprzez zmianę polityki finansowej uzyskują one większą nadwyżkę bieżących wpływów nad wydatkami. Bez wątpienia wpływ na to miała zmiana zasad ograniczających możliwości ich zadłużania.

Do niedawna obowiązywał w tej kwestii sztywny próg w wysokości 60% budżetu. Roczna spłata długu nie mogła zaś przekraczać 15% budżetu. Obecnie kwestie te regulowane są za pomocą wskaźnika określonego w ustawie. Skłania to włodarzy to szukania oszczędności i bardziej racjonalnego gospodarowania publicznymi finansami.

A jakie jest zdanie naszych Czytelników na ten temat? – Zapraszamy do dyskusji na www.przeglad.olkuski.pl