Powiat
„Rok 2022 przyniósł wyraźny przełom: wydatki inwestycyjne wyraźnie wzrosły po kilku latach spadków i były niższe (licząc w cenach stałych) tylko od tych z 2018 r. Wzrost ten był najszybszy w gminach (ponad 25 proc. w porównaniu z rokiem poprzednim), a najwolniejszy (poniżej 10 proc.) w miastach na prawach powiatu.” – tak rozpoczyna się opis rankingu „Liderzy inwestycji. Ranking wydatków inwestycyjnych samorządów 2020–2022”, opublikowanego przez czasopismo samorządowe „Wspólnota”. Jak wypadły w nim nasze gminy i powiat?
Zestawienie przygotował kierownik Zakładu Studiów Społeczno-Ekonomicznych w Instytucie Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, profesor ekonomii Paweł Swianiewicz oraz adiunkt w Katedrze Rozwoju i Polityki Lokalnej na Wydziale Geografii i Studiów Regionalnych Julita Łukomska.
Wydatki na inwestycje „w górę”
„Co warte zauważenia, wzrost ten nastąpił mimo trwającego już czwarty rok spadku wielkości wydatkowanych przez samorządy dotacji pochodzących z funduszy Unii Europejskiej. Nie ulega wątpliwości, że ten wzrost inwestycji wiązał się z bardzo hojnymi dotacjami z różnych funduszy rządowych (RFIL, Program Inwestycji Strategicznych). Odrębną sprawą (szeroko dyskutowaną przy innych okazjach) jest kwestia sposobu rozdziału tych środków, a także zagadnienie czy jest to najlepsze dla umacniania samorządności źródło finansowania inwestycji. Jednak wpływ na wzrost wartości realizowanych projektów nie podlega dyskusji.” – piszą prof. Paweł Swianiewicz i Julita Łukomska.
Autorzy zestawienia podkreślają, że od dłuższego czasu obserwują „[…] rosnącą dominację wydatków transportowych. W budżetach wojewódzkich przekraczają one 50 proc., a w powiatach nawet 60 proc. wszystkich wydatków inwestycyjnych. W przeważającej mierze są to wydatki na inwestycje drogowe, ale w miastach na prawach powiatu istotne znaczenie mają także zakupy taboru dla lokalnego transportu zbiorowego (ponad 11 proc. wartości wszystkich inwestycji dużych miast). Zakupy taboru (tym razem kolejowego) są także zauważalne w strukturze wydatków samorządów wojewódzkich (ok. 5 proc. wszystkich inwestycji).”.
Jak się to liczy?
Metoda rankingu jest identyczna, jak w ubiegłych latach: „Pod uwagę bierzemy całość wydatków majątkowych poniesionych w ciągu ostatnich trzech lat (w tym przypadku 2020–2022). Chcemy w ten sposób uniknąć dużych, chwilowych wahań wskaźnika będącego podstawą rankingu. Wydatki inwestycyjne, zwłaszcza z mniejszych jednostkach, cechują się znaczną cyklicznością. W poszczególnych latach mogą być bardzo wysokie, co wiąże się z realizacją ważnej inwestycji, aby potem okresowo spadać do znacznie niższego poziomu. Uzasadnieniem dla uwzględnienia wydatków majątkowych (a nie tylko inwestycyjnych) jest fakt, że np. wydatki na dokapitalizowanie spółek są de facto często przeznaczane na wsparcie projektów inwestycyjnych. Zresztą wydatki majątkowe, niebędące równocześnie inwestycyjnymi, to niewielka część uwzględnianych wydatków (około 2–3 proc.). W przypadku miast wojewódzkich i innych miast na prawach powiatu pod uwagę bierzemy też wartość inwestycji finansowanych samodzielnie przez spółki komunalne.” – tłumaczą autorzy zestawienia.
Gdzie się plasujemy?
W gronie województw na pierwsze miejsce awansowało zachodniopomorskie, gdzie średnie wydatki inwestycyjne w latach 2020 – 2022 w przeliczeniu na mieszkańca kształtują się na poziomie 302,56 złotych. Małopolska także zanotowała awans o dwa miejsca – tutaj wydatki w wysokości 225,47 złotych pozwoliły na zajęcie szóstej lokaty. Zestawienie zamyka natomiast dolnośląskie (142,17 złotych).
Opole od początku rankingu utrzymuje pozycję lidera wśród miast wojewódzkich (2 875,85 złotych), Kraków zajął trzecie miejsce (2 392,63 złote), a na końcu listy znajdują się Kielce (997,79 złotych).
Na czele powiatów widnieje z kolei powiat słupecki z Wielkopolski (962,28 złote), a powiat olkuski awansował ze 190. na 113. miejsce (268,19 złotych). Wśród sąsiadów, najwyżej, na 32. lokacie, plasuje się powiat miechowski (413,03 złotych), powiat oświęcimski jest na 146. miejscu (236,66 złotych), a powiat chrzanowski na 305. miejscu (85,35 złotych). Ostatnią, 314. pozycję zajmuje zaś powiat pabianicki (55,69 złotych).
Jeśli mowa o miastach powiatowych, to tutaj prym wiedzie Wysokie Mazowieckie z Podlasia (2 237,62 złotych), a Olkusz uplasował się na 189. miejscu (poprzednio 171.) ze średnimi wydatkami na mieszkańca w wysokości 637,26 złotych. Miechów sklasyfikowano natomiast na 53. pozycji (1 180,84 złote), Oświęcim na 124. miejscu (816,51 złotych), a Chrzanów na 233. lokacie (522,96 złotych). Zachodniopomorskie Choszczno z wydatkami rzędu 302,17 złote jest za to na ostatniej, 267. lokacie.
Dolnośląska Ścinawa jest natomiast liderem w kategorii „miasta inne” (5 053,26 złotych). Spadki zaliczyły tutaj Bukowno (ze 132. miejsca na 334.) oraz Wolbrom (z 255. pozycji na 275.): majątkowe wydatki wyniosły tu odpowiednio 902,47 złote oraz 990,89 złotych. Zestawienie zamyka z kolei wielkopolski Dolsk (185,35 złotych; 630. miejsce).
Kleszczów to stały lider rankingu w gronie gmin wiejskich (11 333,94 złote). W obecnym zestawieniu awansowały tu Klucze (z 524. miejsca na 313.), gdzie inwestycyjne wydatki „na głowę” to 1 427,25 złotych. Wyżej niż poprzednio, bo z wynikiem 1 231,74 złotych, uplasował się również Bolesław (na 506. miejscu, wcześniej 591.). Trzyciąż jest natomiast na 1 278. miejscu (653,11 złotych), a poprzednio był na 805. pozycji. Ostatnie, 1 513. miejsce zajął zaś Raciążek z kujawsko-pomorskiego (118,15 złotych).
