Tak brzmi nazwa projektu, w ramach którego w okolicach ruin zamku w Bydlinie powstała historyczno – turystyczna atrakcja. Odwiedzający to miejsce mogą zwiedzić okopy legionistów i poznać szczegóły bitwy z czasów I wojny światowej.
Przypomnijmy, że pobliskie ruiny zamku w Bydlinie kilka lat temu zostały zabezpieczone jako tzw. trwała ruina. Celem zadania było zahamowanie procesów degradacji ruin średniowiecznego zamku w Bydlinie i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania. Rezultatem tych prac jest powstrzymanie procesów niszczących i zachowanie w postaci trwałej ruiny z dopuszczalnymi ingerencjami jedynie tam, gdzie jest to konieczne ze względu na stabilność konstrukcji ścian. Obiekt oczyszczono ze szkodliwych nawarstwień, usunięte zostały mniejsze rośliny i drzewka porastające koronę murów i ich wewnętrzny obrys. Wzmocniono powierzchnię murów, osadzono obluzowane kamienie, wypełniono pęknięcia i szczeliny, a ubytki uzupełniono kamieniem wapiennym. Wyremontowano również balustradę i dojście do zamku.
Wszystko to w ramach projektu dofinansowanego z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013 „Odnowa wsi – zabezpieczenie i konserwacja pomnika historycznego – ruiny zamku w Bydlinie”. Wzgórze św. Krzyża wraz z ruinami jest wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego. To właśnie tu toczyły się walki żołnierzy z IV i VI batalionu 1 Pułku Piechoty Legionów Polskich (oddziałów wojskowych utworzonych z inicjatywy Józefa Piłsudskiego), które w dniach 17-18 listopada 1914 roku stoczyły bitwę z armią rosyjską. Dzięki heroicznemu poświęceniu legionistów powstrzymano rosyjskie natarcie. W bitwie pod Krzywopłotami uczestniczyło około 1300 żołnierzy: polskich, austriackich i rosyjskich. 46 poległych legionistów pochowano na cmentarzu parafialnym w Bydlinie. Bitwa pod Krzywopłotami została nazwana przez Komendanta Józefa Piłsudskiego „legionowymi Termopilami”.
W ubiegłym roku gmina Klucze pozyskała 131 972,00 złotych z Funduszu Promocji Kultury z programu „Wspieranie opieki nad miejscami pamięci i trwałymi upamiętnieniami w kraju 2018” Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
W ramach projektu „Pole Bitwy pod Krzywopłotami” powstała dokumentacja techniczna oraz program prac konserwatorskich, niezbędne do kompleksowego zagospodarowania miejsca Bitwy pod Krzywopłotami. W oparciu o opracowaną dokumentację wykonany został I etap zagospodarowania miejsca pamięci dotyczący odtworzenia i odsłonięcia zachowanych elementów fortyfikacji polowych – okopów legionistów oraz gawry wojskowej. W tym celu przeprowadzono roboty przygotowawcze obejmujące uporządkowanie zieleni oraz prace rekonstrukcyjne elementów fortyfikacji wojskowych. Miejsce pamięci zostało udostępnione do zwiedzania poprzez poprowadzenie ścieżek pieszo – rowerowych, biegnących wzdłuż okopów (od altany przy ul. Zawadka pod ruiny zamku) oraz wybudowanie „punktu informacyjnego” – wiaty. Na trasie ustawiono tablice informacyjne w języku polskim, angielskim i niemieckim. Umieszczono tam m. in. opis bitwy pod Krzywopłotami, Bydlinem i Załężem stoczoną w dniach 17-19 listopada 1914 roku, objaśnienia dotyczące organizacji stanowisk bojowych na wzgórzu św. Krzyża, a także historię samego zamku Autorem tablic jest prof. Krzysztof Wielgus, wykładowca na Politechnice Krakowskiej, autor artykułów i książek na temat historii fortyfikacji i zasad konserwacji zabytków architektury obronnej, prowadzący nadzór konserwatorski nad realizacją zadania w Bydlinie.
– Dla mieszkańców i osób odwiedzających naszą gminę to doskonała lekcja historii w terenie. System okopów – pełnoprofilowych rowów strzeleckich z poprzecznicami i wysuniętymi stanowiskami broni maszynowej, rowów dobiegowych oraz schronów – stanowi bardzo dobrze zachowany relikt fortyfikacji polowej z 1914 r. Jest to rozbudowany, górski punkt oporu (Stützpunkt), o okopach częściowo kutych w skale. Może to wskazywać, iż był przygotowany wcześniej, niż w dniu przybycia legionistów, tj. 17.09.1914 r. Ufortyfikowane wzgórze stanowiło punkt wyprowadzenia natarcia na wojska rosyjskie, znajdujące się poniżej, na równinie pomiędzy Krzywopłotami a Załężem.Zainteresowani mają świetną okazję, aby poznać historię I wojny światowej, ze szczególnym uwzględnieniem historii Legionów Polskich i bitwy, którą marszałek Piłsudski określił jako „polskie Termopile” – mówi wójt gminy Klucze Norbert Bień.
Gmina ma w planach kompleksowe zagospodarowanie miejsca pamięci o znacznie większym zasięgu oddziaływania. -Obecnie mamy złożony wniosek w ramach naboru prowadzonego w 2019 roku przez ministra kultury na zadania dotyczące „Miejsc pamięci i trwałego upamiętnienia w kraju” na kolejny etap prac obejmujący: zagospodarowanie miejsca pamięci dotyczący odtworzenia i odsłonięcia kolejnych elementów fortyfikacji polowych. W celu podkreślenia prestiżu i wyróżnienia miejsca pamięci zamontowane zostanie oświetlenie ruin zamku na wzgórzu św. Krzyża wraz z oświetleniem linii okopów wojskowych przebiegających u podnóża wzgórza – dodaje wójt Bień.
Cały koszt planowanych prac to prawie 600 000,00 złotych, z czego wnioskowana kwota to 300 000,00 złotych.
Fot. Rafał Jaworski
