„Kurier Wolbromski” dalej bezpłatny, ale czy legalny?

Sześciu radnych Rady Miejskiej w Wolbromiu podpisało się pod projektem uchwały w sprawie finansowania wydawanego przez Gminę dwutygodnika samorządowego pod nazwą „Kurier Wolbromski”. Radni ci zaproponowali, aby bezpłatna do tej pory gazeta sprzedawana była po 1,50 zł za egzemplarz. Na ostatniej sesji Rady Miejskiej w Wolbromiu projekt ten, pomimo negatywnej opinii prawnika urzędu i burmistrza, był procedowany. Głosami radnych koalicyjnych jednak, co było do przewidzenia, został odrzucony. Tym samym wydawana od dwóch i pół roku gazeta samorządowa nadal wydawana będzie na koszt podatników. Coraz częściej mówi się w kraju o tym, że należy zmienić prawo tak, aby wydawanie gazet samorządowych, czy jak niektórzy wolą „dworskich”, w których dominuje propaganda sukcesu lokalnych władz, było zabronione. Co więcej, niektórzy wybitni eksperci z zakresu prawa samorządowego i administracji są zdania, że w gminach, w których na lokalnym rynku znajdują się gazety prywatne, wydawanie gazet samorządowych jest nielegalne.

Pierwsze gazety finansowane przez wójtów, burmistrzów czy prezydentów miast pojawiły się w 1990 r., wraz z demokratycznie wyłonionymi samorządami terytorialnymi. Niestety, na fali ogromnego entuzjazmu idei rozwoju samorządności lokalnej ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie przepisów ograniczających działalność prasową władz samorządowych. W konsekwencji – jak czytamy na stronie internetowej samorzady.polska.pl – aż jedna trzecia periodyków lokalnych ukazujących się na terenie naszego kraju jest wydawana lub współwydawana przez jednostki samorządu terytorialnego. Zwolennicy aktywności prasowej organów lokalnej władzy argumentują, że periodyki te są dla czytelników ważnym źródłem informacji lokalnych, a zarazem istotnym instrumentem integrowania członków lokalnych społeczności.

Przeciwnicy gazet samorządowych podkreślają natomiast, że są one echem poprzedniego ustroju, przez co zjawiskiem niebezpiecznym. Za cel bowiem biorą sobie kształtowanie jak najkorzystniejszego wizerunku lokalnych władz na obszarze ich funkcjonowania, z konsekwentnym pomijaniem tematów dla nich niewygodnych. W rezultacie tego za pieniądze mieszkańców utrzymywane są periodyki, w których dominuje propaganda sukcesu urzędującej władzy, co z pewnością przekłada się na późniejszy wynik wyborczy. Nie są zatem zdolne do realizacji podstawowego zadania stawianego mediom lokalnym, czyli funkcji kontrolnej, co w konsekwencji przyczyniać się może do powstawania lub pogłębiania patologii władzy.

Dwutygodnik „Kurier Wolbromski” wydawany od połowy 2009 r. w nakładzie 5 000 egzemplarzy przez Urząd Miasta i Gminy w Wolbromiu zastąpił dodawaną odpłatnie przez pewien czas wkładkę do prywatnych „Wieści Wolbromskich”. Decyzja o utworzeniu wolbromskiej gazety samorządowej od początku budziła liczne kontrowersje, tym bardziej, że zapadła tuż po największej w historii miasta akcji protestacyjnej przeciwko uchwalonym zapisom w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego zezwalającym m.in. na terenie tzw. terminalu na budowę zakładów stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi. Organizatorzy protestu byli przekonani, że podjęcie tej decyzji miało na celu poprawę mocno nadszarpniętego wizerunku burmistrza Jana Łaksy przed zbliżającymi się wyborami samorządowymi. I tak w gminie, gdzie wydatki na inwestycje należą do najniższych w regionie, postanowiono przeznaczyć poważne środki na zatrudnienie nowego kierownika Referatu Komunikacji Społecznej i Promocji i drukowanie własnej gazety.

Radca prawny urzędu Anna Nowak-Gwiazda zaopiniowała negatywnie projekt uchwały Kazimierza Paci podpisany przez radnych opozycyjnych wprowadzający zmiany w wydawaniu gazety samorządowej z bezpłatnej na płatną. W jej przekonaniu nie jest możliwe wprowadzenie zgodnie z prawem takich zmian. Swoją ocenę podparła opinią radcy prawnego, redaktora naczelnego „Samorządu Terytorialnego” i doradcę społecznego prezydenta ds. samorządu prof. Michała Kuleszy, który stwierdził iż „Jest bowiem absolutnie niedopuszczalne, by budżet bezpośrednio miał dochody z działalności komercyjnej urzędu, a taka działalność jest jawnie sprzeczna z prawem. Żadna jednostka samorządu terytorialnego nie ma prawa prowadzenia działalności gospodarczej (niebędącej gospodarką komunalną) bezpośrednio.” Z taką oceną nie zgodził się radny Pacia, który podczas dyskusji na sesji przedstawił inną ekspertyzę prawną, zgodnie z którą gmina może prowadzić działalność gospodarczą w zakresie kultury, wspieraniu i rozpowszechnianiu idei samorządowej czy promocji gminy, co zbieżne jest z określonymi w odpowiedniej uchwale celami wydawania „Kuriera Wolbromskiego”.

W kontekście oceny radcy prawnego urzędu, powołującego się na opinię profesora Michała Kuleszy w sprawie wprowadzenia płatnej gazety samorządowej, interesujące jest inne stanowisko tego eksperta sporządzone na zlecenie Izby Wydawców Prasy. Kulesza przekonuje w nim, że choć ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie administracyjno-prawnych czy też ustrojowych barier dla działalności wydawniczej jednostek samorządu terytorialnego, to zasada pomocniczości nie pozwala władzom lokalnym na zastępowanie podmiotów prywatnych w gospodarce rynkowej. Gminy mogą wydawać więc własne gazety wyłącznie do momentu, gdy na danym lokalnym rynku prasowym pojawi się wydawnictwo prywatne.

Zatem zgodnie z oceną eksperta, na którego autorytet powołuje się urząd w Wolbromiu, „Kurier Wolbromski” bezpłatny czy płatny wydawany jest nielegalnie, bowiem na wolbromskim rynku lokalnym od dawna funkcjonują gazety prywatne. Helsińska Fundacja Praw Człowieka uważa ponadto, że samorządy nie powinny wydawać własnych gazet, gdyż nie należy łączyć funkcji biuletynu informacyjnego z zadaniami niezależnej prasy. Pomimo takich opinii gazety „dworskie” trzymają się mocno. Jak długo jeszcze?