Przedstawiciele czterech małopolskich Centrów Wolontariatu: z Krakowa, Nowego Sącza, Olkusza i z Brzeszcz w dniach 1.05 – 11.05 br. wzięli udział w wizycie studyjnej w Rzymie zorganizowanej w ramach projektu „Wolontariat ma sens!”. Jednym z głównych założeń wyjazdu było zapoznanie się ze strukturą, sposobem organizacji i funkcjonowania wolontariatu we Włoszech.
W tym celu mieliśmy możliwość spotkania z przedstawicielami włoskich organizacji, które swym zasięgiem obejmują Rzym i jego okolice, a ich rozliczne działania na wielu polach, podyktowane potrzebami, oparte są w zdecydowanej mierze na pracy wolontarystycznej. W czasie naszego wyjazdu odwiedziliśmy organizacje o bardzo szerokim spektrum działań.
Dla przykładu Jadłodajnia Caritas Jana Pawła II zajmuje się wspieraniem osób ubogich (w dużej mierze imigrantów) poprzez rozdawanie posiłków. Sprawny system monitorowania osób i ich potrzeb, jaki wypracował tamtejszy Caritas, stwarza możliwość dalszej pomocy osobom, które jej poszukują. Oczywiście, jak wszędzie na świecie, warunkiem zmiany sytuacji życiowej jest wola i konsekwencja osoby, która do tej zmiany dąży.
Z kolei działania Stowarzyszenia Emmaus dają szansę na nowy początek tym, których życie zepchnęło na margines, pozbawiając dachu nad głową i/lub środków do życia. Tutaj, w zamian za możliwość zakwaterowania, osoby bezdomne i ubogie zajmują się pozyskiwaniem i naprawą starych mebli, sprzętów elektrycznych, książek, ubrań, które po uprzednim odnowieniu, zostają wystawione na sprzedaż. Dochód z ich sprzedaży finansuje obecnie pobyt i powrót do normalności 15 osób bezdomnych.
Nie brakuje także inicjatyw podejmowanych na rzecz osób niepełnosprawnych. Odwiedziliśmy dwie organizacje, których zadaniem jest umiejętne zagospodarowanie czasu wolnego osobom niepełnosprawnym intelektualnie. Jedną z propozycji Stowarzyszenia La Primula na rehabilitację, a jednocześnie integrację z otaczającym światem, jest ekspresja siebie i własnych odczuć poprzez sztukę (w tym wypadku teatr). Reżyser, a zarazem psycholog, tak tworzy scenariusz przedstawienia, by wszyscy biorący w nim udział mogli wyrazić siebie i otworzyć się na świat. To indywidualny wymiar zbiorowej terapii poprzez i dzięki sztuce. Aktywny udział w życiu lokalnej społeczności osób niepełnosprawnych to udana próba budowania wzajemnych relacji opartych na zrozumieniu i tolerancji.
Podobnym celom służy również wolontariat kulturalny Stowarzyszenia V.A.M.I., którego wolontariusze pomagają osobom niepełnosprawnym oswoić świat sztuki w Galerii Borghese. Dzięki ich pomocy możliwe jest zwiedzanie Galerii przez osoby z różnymi dysfunkcjami zdrowotnymi, gdzie plan zwiedzania, jak również sposób przekazania informacji, jest dostosowany do rodzaju niepełnosprawności zwiedzającego.
Wolontariat kulturalny, a co za tym idzie również organizacje, które działają na rzecz kultury oferują bardzo bogaty wachlarz propozycji. Teatr, nauka języków obcych, kreatywnego pisania, twórczego myślenia, taniec flamenco czy tańce nowoczesne, festiwale, Osiedlowe Dni Otwarte to alternatywa dla nudy i próba integracji lokalnej społeczności przez Stowarzyszenie Affabulazione. Tutaj w zamian za czas, który dajesz, otrzymujesz możliwość uczenia się nowych rzeczy i zdobywania nowych doświadczeń, co ma ogromne znaczenie dla psychofizycznego rozwoju człowieka.
Niewątpliwie nasz największy podziw wzbudził system organizacji opieki paliatywnej, jaki zaprezentowało nam Hospicjum Antea. Antea to perfekcyjnie zorganizowana, kompleksowa opieka nad chorym i jego rodziną w ostatnim stadium choroby. Dla nas opieka paliatywna jaką znamy, oznacza tyle, co śmierć w warunkach szpitalnych. Antea tymczasem stworzyła taki system opieki, który przywracając godność człowiekowi umierającemu, pomaga oswoić śmierć jemu i jego bliskim. Antea to tyle, co przystanek podczas wędrówki, dla której śmierć nie zawsze musi oznaczać kres. Kompleks Antea otwiera podwoje swego domu nie dla „pacjenta”, ale dla „gościa”. Już sama konotacja słowa gość to kulminacja pozytywnych emocji. Gość to ktoś wyjątkowy, kogo traktujemy z szacunkiem, jego obecność to dla nas wyróżnienie. I tak właśnie mogą czuć się goście Antei. Antea to miejsce, w którym gość – podopieczny jest rehabilitowany, w którym może poczytać ulubioną książkę, pobyć sam i zrelaksować się w pokoju relaksacyjnym. Jeśli ma ochotę i lubi gotować, to może to uczynić we wspólnej kuchni. Jego rodzina – dzieci, wnuki mogą odpoczywać i bawić się w miejscach specjalnie do tego przygotowanych wewnątrz i na zewnątrz kompleksu. Jeśli ktoś lubi zajmować się ogrodem, może to czynić kiedy zechce. Jeżeli nie może wyjść do ogrodu, ogród dosłownie „przychodzi” do niego – specjalny wózek obsadzony roślinami można wprowadzić do wnętrza tak, by nie pozbawiać przyjemności obcowania z naturą tych, którzy tego potrzebują. Kiedy przychodzi czas pożegnania, można to uczynić pozostając z najbliższymi na osobności. To niezwykłe miejsce napawa optymizmem, ocala godność, oswaja śmierć jednocześnie ucząc pokory wobec rzeczy i spraw, które przemijają i szacunku dla ludzi, którzy odchodzą. Wszystko to możliwe jest m.in. dzięki wielkiej pracy dużej liczby wolontariuszy, bez których ośrodek zapewne nie byłby tym, czym jest. Niesamowite zaangażowanie wolontariuszy w wieku od 21 do 80(!) lat sprawia, że człowiek czuje się w tym miejscu jak we własnym domu… a może nawet lepiej.
Istotnym pytaniem, które nasuwa się po naszej wizycie we Włoszech jest: na czym polega różnica pomiędzy wolontariatem polskim a włoskim?
Oczywiście istnieją pewne różnice wynikające ze stosowanych rozwiązań formalno-prawnych, różnice w sposobie organizacji, funkcjonowania i finansowania III sektora we Włoszech, natomiast idea pozostaje ta sama – nieść bezinteresownie pomoc tam, gdzie jest ona najbardziej potrzebna.
Zauważalną różnicę stanowi wiek wolontariuszy. W Polsce wolontariusz to w głównej mierze osoba młoda – gimnazjalista, licealista, student. We Włoszech wolontariat to dominacja seniorów, którzy zaskakują kreatywnością, komunikatywnością, inwencją i wręcz młodzieńczym entuzjazmem. Podejmowanym przez nich działaniom trudno odmówić uporu, konsekwencji czy zarzucić, że są nieprzemyślane.
Wolontariusze – seniorzy nie boją się nowych wyzwań. Tworząc banki czasu wnoszą weń kapitał
w postaci doświadczenia życiowego, umiejętności oraz pełnej gotowości wynikającej z czasowej dyspozycyjności. Dążą do jedności ponadpokoleniowej szukając dialogu z młodymi nie tylko po to, by ich nauczać, ale również, by od nich się uczyć. Dostrzegając potrzebę integracji wewnątrz lokalnych społeczności, podejmują szereg działań, które mają zapobiegać wykluczeniu którejkolwiek z grup, czy to jeśli chodzi o ubogich, bezdomnych, niepełnosprawnych, emigrantów, więźniów czy innych.
W myśl projektowego hasła: „Wolontariat ma sens!” odkrywamy wartość idei, która nie zna granic państw, języka, wieku. Podejmowane zarówno przez nas, jak i przez Włochów różnorakie działania wolontarystyczne zdają się dopełniać. Oni od nas uczyli się, jak zaszczepiać idee wolontariatu wśród ludzi młodych, my od nich, co robić, by sens wolontarystycznej pracy dostrzegli także nasi seniorzy.
Wierzymy, że ta wymiana doświadczeń będzie sprzyjać nowym inicjatywom, potwierdzając tym samym, że wolontariat ma sens!
W trakcie wizyty studyjnej uczestnicy projektu spotkali się z przedstawicielami 15 rzymskich organizacji:
Mensa della Caritas Giovanni Paolo II, Associazione Emmaus Roma, SPES Associazione Promozione e Solidarietà, Associazione Andrea Tudisco Onlus, ADA Lazio – Associazione per i Diritti degli Anziani, AUSER Lazio – Associazione per l’autogestione dei servizi e la solidarietà, ANTEAS Lazio – Associazione Nazionale Terza Età Attiva per la Solidarietà, Associazione VIC- Volontari in Carcere, Associazione A Roma insieme, Associazione La Primula, Associazione ANTEA, Centro Socio Culturale Affabulazione di Ostia, Associazione VAMI Roma – Volontari Associati per i Musei Italiani, Associazione Volontari Progetto Insieme, Associazione Misericordia.
Wyjazd zorganizowany został w ramach projektu partnerskiego „Wolontariat ma sens!” realizowanego przez Stowarzyszenie Sursum Corda z Nowego Sącza, Fundację Biuro Inicjatyw Społecznych z Krakowa oraz SPES Associazione Promozione e Solidarietà z Rzymu.
Projekt jest współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej.
Marta Michoń, Centrum Wolontariatu w Olkuszu
