Wśród ludzi zasłużonych dla Olkusza znajduje się nazwisko Józefa Kaspra Opalskiego (1864-1926) lekarza i dyrektora Szpitala św. Błażeja w Olkuszu, radnego miejskiego i prezesa Banku Spółdzielczego w drugiej połowie XIX wieku. O wiele więcej chwały i światowego uznania doczekał się jednak jeden z dwu synów rzeczonego Józefa i jego małżonki Stefanii – Adam.
Adam Opalski urodził się w Olkuszu 26.XI 1897 roku. Był dzieckiem wybitnie uzdolnionym matematycznie, ale wybrał tradycję rodzinną – medycynę. Szkołę podstawową ukończył w Kielcach (widocznie edukacja olkuska nie mogła sprostać dziecku dyrektora szpitala; przypomnijmy, że prawdziwą, pierwszą szkołę podstawową wybudowano w Olkuszu w roku 1925!), gimnazjum w Warszawie a studia na wydziale medycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Trzykrotnie uzyskał stypendium Fundacji Rockefellera, co pozwoliło mu na pogłębienie studiów w zakresie chorób nerwowych w Monachium i w USA.W czasie pobytu w Monachium wydał swoją pracę habilitacyjną i 8 publikacji naukowych, które wprowadziły nazwisko Opalskiego do czołówki światowej neuropatologii. W roku 1935 podjął pracę na Uniwersytecie Warszawskim w stopniu docenta. Z tą uczelnią związał całą swoją dalszą, wielką profesorską karierę naukową i niezwykłą aktywność badacza i organizatora. W czasie okupacji prowadził tajne nauczanie, a po wojnie był w latach 1946-50 profesorem na Uniwersytecie Warszawskim i w latach 1950-58 na Akademii Medycznej.
Był autorem 31 (36?) prac naukowych ogłoszonych drukiem o wielkiej, podstawowej wartości dla neuropatologii światowej. Do światowej teorii i praktyki medycznej przeszły pojęcia „komórki Opalskiego” i „Zespół Opalskiego” związane, ogólnie rzecz biorąc, z neurologią i funkcjonowaniem mózgu (m. in. choroby Alzheimera). Współcześni znawcy tego problemu podziwiali genialne umiejętności rozpoznawania przez Opalskiego histologii mózgu.
Wspomina jeden z jego naukowych współpracowników o następującym fakcie: – Rzucił okiem na położony mu pod mikroskop preparat i wołał, wybuchając wesołym śmiechem: to jest zonamicrocelluaris nuclei anterioris thalami. Zadziwiał nas tym i uważaliśmy go za człowieka niezwykle zdolnego, obdarzonego jakimś wprost cudownym darem rozumienia morfologii i struktury mózgu.
Był twórcą szkoły naukowej, w której wykształcił i wypromował wielu znanych na całym świecie polskich neurologów i neuropatologów. Znakomicie rozumiał się z młodzieżą akademicką, co nie zawsze chodzi w parze z wielkością. Był wybitnym dydaktykiem. Jest autorem podręczników neurologii i neuropatologii i histologii. Wszechstronnie wykształcony humanista interesował się baletem, malarstwem i muzyką poważną, był zapalonym turystą górskim. Twórca polskiej neurochirurgii prof. Jerzy Choróbski określa go jako „człowieka renesansu”, który nie zasklepiał się w ukochanej przez niego neuropatologii”. Jego uczniowie, dziś wybitni polscy neurologowie, wspominają Profesora i jego Małżonkę, jako ludzi o niezwykłej łagodności i życzliwości dla otoczenia, pełnych pogody ducha, szczególnie wrażliwych na ludzkie cierpienie.
Ostatnie lata życia Profesora Opalskiego naznaczone były chorobą. Wobec jego zdecydowanych poglądów co do ówczesnej sytuacji politycznej, władze Uczelni wykorzystały tę okoliczność do rozstania się ze swoim znakomitym pracownikiem.
„Ostatnie lata spędził w osamotnieniu, pełen żalu i goryczy w poczuciu wyrządzonej mu krzywdy”.
Zmarł 3.listopada 1963 roku, pochowany został na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Nazwisko jego zostało zapisane w Złotej Księdze Medycyny Warszawskiej.
Wykorzystano nast. materiały:
T. Zakrzewski, „Opalski Adam” (w) Polski słownik biograficzny.
Honorata Ołdakowska, Wybraniec nauki (w) Katedra Historii Medycyny CM UJ. Historia neurologii polskiej..
Barbara Emeryk-Szajewska, Hubert Kwieciński, „Adam Opalski 1997-1963” (w) Złota Księga Medycyny Warszawskiej.
