Jakie tajemnice kryje dawne starostwo?

Ogłoszenie UMiG Olkusz
Z wielkim rozmachem rozpoczęły się prace przy jednym z ważniejszych projektów realizowanych w ostatnich latach przez Gminę Olkusz, a mianowicie od dawna wyczekiwana przez mieszkańców rewitalizacja kwartału królewskiego. I jak przystało na bogaty w historię Olkusz, szczególnie tę podziemną, prowadzone w ramach projektu badania archeologiczne z dnia na dzień przynoszą coraz ciekawsze odkrycia, a co za tym idzie, uzupełniają wiedzę o tym bardzo ważnym dla miasta zabytku.

– Jednocześnie prowadzone są roboty na całym obiekcie – począwszy od prac wykopaliskowych na dziedzińcu, poprzez elewację, pomieszczenia na parterze i pierwszym piętrze, po sam dach. Projekt jest bardzo wymagający, dlatego też nie chcemy tracić nawet dnia. Tak, jak się spodziewaliśmy, ziemia przy dawnym starostwie skrywała przez setki lat wiele tajemnic, które chcemy poznać. Badania dostarczą nam nową wiedzę, ale można przypuszczać, że będą konieczne korekty w projekcie – mówi Roman Piaśnik, burmistrz Olkusza.

Część odkryć potwierdza wiedzę pozyskaną na podstawie wykonanych sondaży archeologicznych, danych archiwalnych i opracowań historycznych. Ale dopiero prowadzone obecnie badania, o szerokim zakresie obszarowym pokażą zachowaną, jak się okazuje w dobrym stanie, zabudowę w całości. Warto przypomnieć, że w miejscu, w którym obecnie stoi budynek dawnego starostwa, wcześniej istniały okazałe, kilkupiętrowe kamienice tworzące tak zwany kwartał królewski. W jednej z nich znajdowała się olkuska mennica, gdzie bito monety. Na początku XIX wieku zostały one rozebrane i na ich miejscu wybudowano neoklasycystyczną siedzibę miejscowej administracji rządowej.

– Obecnie dokonano odkryć i rozpoznania większości komór znajdujących się na dziedzińcu budynku tzw. dawnego starostwa. Wszystkie odkryte pomieszczenia, a jest ich obecnie sześć, posiadają stosunkowo dobrze zachowane kamienne ściany, w trzech z nich są prawie całkowicie zachowane, również kamienne, sklepienia, ponad którymi udało się ustalić poziomy użytkowe – opowiada Agnieszka Kaczmarczyk, naczelnik Wydziału Urbanistyki i Ochrony Zabytków olkuskiego magistratu.

Ściany pełne są zachowanych otworów okiennych i drzwiowych, a niektóre z nich posiadają także zachowaną kamieniarkę. W zasypisku komór odkryto relikty pieców hipokaustycznych i bardzo dużą ilość kafli oraz kamiennych detali architektonicznych, a także inne artefakty: monety, przedmioty użytku codziennego, czy też kości.

– Na szczególną uwagę zasługują dwa przedmioty, które wskazują na szerokie kontakty Olkusza z innymi miastami Europejskimi. Należą do nich tzw. liczman pochodzący z Norymbergi i datowany na wiek XV, który służył do wykonywania obliczeń matematycznych w bankach, kantorach i urzędach oraz ołowiana plomba do artykułów tekstylnych, pochodząca z Londynu z przełomu XVI/XVII wieku. Poza przedmiotami codziennego użytku należy wspomnieć o licznych detalach architektonicznych, które zdobiły elewacje i wnętrza kamienic, a które wydobyto z zasypisk piwnic. Są to fragmenty kamiennych obramień okien, drzwi czy elementy pochodzące z balustrad, a także stiukowe zdobienia wnętrz pomieszczeń m.in. z głową ptaka (być może orła) i rozetami. Tak liczny zbiór detali bogato zdobionych wskazuje na wysoki standard wyposażenia wnętrz mieszkalnych, a co za tym idzie, mówi o majętności ich właścicieli – tłumaczy Przemysław Muzolf, archeolog i architekt. Również odkrywane kafle piecowe pozwalają na wyciąganie interesujących wniosków. Już na tą chwilę archeolodzy mogą stwierdzić, że kafle pochodzą z sześciu lub siedmiu pieców o odmiennych ornamentach i kolorach. Zdobione są głównie motywami roślinnymi, w pojedynczych przypadkach figuralnymi.

– Odkryciem ostatnich dni są zachowane w oryginalnym miejscu kamienne schody, prowadzące z jednej z komór w kierunku fundamentów neoklasycystycznego gmachu. Takich przejść, prowadzących z komór znajdujących się na dziedzińcu w kierunku pomieszczeń pod budynkiem dawnego starostwa, jest kilka. Prace w tym obszarze muszą być prowadzone ze szczególną ostrożnością i po wykonaniu zabezpieczeń, gwarantujących bezpieczeństwo zespołu – mówi kierujący pracami Przemysław Muzolfa, archeolog i architekt.

Już obecne odkrycia, szczególnie w kontekście powiązań komunikacyjnych pomiędzy komorami, wskazują na konieczność dokonania korekt projektowych w celu ich przyszłego udostępnienia. Niestety, rosnące w sposób przypadkowy na dziedzińcu drzewa, naruszyły strukturę murów odkrywanych gotyckich pomieszczeń. Drzewa, które rosły na murach zostały już usunięte, ale profesjonalne badanie przeprowadzone tomografem akustycznym pozostałych po wycince drzew wykazało w niektórych przypadkach ponad 60% ubytku pnia. Wszystko wskazuje na to, że konieczna będzie ich wycinka.

Po zakończeniu prac archeologicznych będzie można podjąć ostateczną decyzję co do połączeń komunikacyjnych pomiędzy komorami, a zagospodarowanie tego terenu zostanie ponownie przeanalizowane pod kątem planowanych nasadzeń zieleni, które będą uwzględniać zabytkowy charakter obiektu.

Projekt pod nazwą „Rewitalizacja kwartału królewskiego w Olkuszu oraz utworzenie multimedialnej trasy turystycznej w podziemiach ratusza” uzyskał dofinansowanie w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014 – 2020, 6. Osi Priorytetowej, Działania 6.1. Rozwój dziedzictwa kulturowego i naturalnego, Poddziałania 6.1.1. Ochrona i opieka nad zabytkami z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

UMiG Olkusz