Powiat
Jeszcze zanim w szkołach odbyły się pierwsze lekcje edukacji zdrowotnej, temat ten wzbudził w całym kraju sporo emocji. Część rodziców obawiała się, że nowe zajęcia mogą dotykać kwestii światopoglądowych lub przekazywać treści sprzeczne z ich przekonaniami. Z kolei zwolennicy podkreślali, że edukacja zdrowotna ma pomóc uczniom lepiej zrozumieć siebie, relacje z innymi i wyzwania współczesnego świata. Postanowiliśmy więc sprawdzić, jakim zainteresowaniem finalnie cieszy się nowy przedmiot w okolicznych szkołach.
Zgodnie z założeniami Ministerstwa Edukacji Narodowej, przedmiot ten ma nie tylko przekazywać wiedzę, lecz także rozwijać postawy i umiejętności potrzebne do dbania o zdrowie w szerokim znaczeniu – fizycznym, psychicznym, społecznym, środowiskowym oraz cyfrowym. Program obejmuje m.in. profilaktykę, emocje, komunikację, wartości i odpowiedzialność. Celem jest przygotowanie młodych ludzi do podejmowania świadomych decyzji i prowadzenia zrównoważonego stylu życia.
Podobnie jak religia, edukacja zdrowotna ma charakter nieobowiązkowy. Rodzice, którzy nie chcieli, aby ich dzieci uczestniczyły w zajęciach, mogli złożyć stosowne oświadczenie do 25 września. Dane zebrane w szkołach powiatu olkuskiego pokazują jednak, że zainteresowanie nowym przedmiotem różni się w zależności od gminy i typu placówki.
Gminy: więcej chętnych na wsiach niż w miastach
W polskim systemie edukacji samorządy gminne odpowiadają głównie za prowadzenie szkół podstawowych oraz zespołów szkolno-przedszkolnych, obejmujących edukację przedszkolną i wczesnoszkolną. To właśnie w tych placówkach – zarówno w mniejszych miejscowościach, jak i na terenach wiejskich – edukacja zdrowotna cieszy się największym zainteresowaniem.
Najwyższy poziom uczestnictwa odnotowano w Gminie Klucze, gdzie na zajęcia uczęszcza 378 uczniów (56,9% wszystkich). W Gminie Bolesław udział w lekcjach zadeklarowało 186 uczniów (55,2%), a w Gminie Trzyciąż – 148 uczniów (44,3%). Niższe wskaźniki frekwencji odnotowano w większych gminach, obejmujących zarówno miasta, jak i okoliczne wsie. W gminie Olkusz uczestniczy 768 uczniów (37,1%), w Wolbromiu – 377 uczniów (36,3%), a w Bukownie jedynie 114 uczniów (30,7%). Oznacza to, że w mniejszych gminach wiejskich edukacja zdrowotna spotkała się z wyraźnie większym zainteresowaniem niż w szkołach położonych w bardziej zurbanizowanych miejscowościach.
Szkoły średnie: nowy przedmiot niemal bez chętnych
Inaczej wygląda sytuacja w szkołach średnich, którymi administruje powiat olkuski. Z wyjątkiem Zespołu Szkół Specjalnych, który prowadzi także szkołę podstawową, frekwencja jest znikoma. Spośród 2873 uczniów zaledwie 42 osoby (1,5%) zdecydowały się na udział w edukacji zdrowotnej, a aż 2831 (98,5%) zrezygnowało z nowego przedmiotu.
Największe zainteresowanie odnotowano w Zespole Szkół Specjalnych, gdzie w zajęciach uczestniczy 22 uczniów (57,9%), a 16 (42,1%) z nich zrezygnowało. W IV Liceum Ogólnokształcącym lekcje wybrało 11 uczniów (1,9%), podczas gdy 559 osób (98,1%) nie bierze w nich udziału. W Zespole Szkół nr 4 uczestniczy 6 uczniów (1,1%), a 539 (98,9%) zrezygnowało. W Zespole Szkół w Wolbromiu uczęszczają 2 osoby (0,6%), a 310 (99,4%) nie uczęszcza. W Zespole Szkół nr 3 tylko jedna osoba (0,2%) bierze udział w zajęciach, podczas gdy 418 (99,8%) zrezygnowało. W Zespole Szkół nr 1, I LO i II LO nie zapisał się żaden uczeń – frekwencja wynosi 0%.
Religia wciąż dominuje
Przy okazji analizy edukacji zdrowotnej sprawdziliśmy również frekwencję na innym z nieobowiązkowych przedmiotów – religii, która od lat pozostaje w centrum debat światopoglądowych. Choć lekcje religii są w szkołach obecne od dawna, w ostatnich latach coraz częściej pojawiają się pytania o ich sens, zakres i popularność.
W szkołach podstawowych i zespołach szkolno-przedszkolnych lekcje religii pozostają niemal powszechne. W Gminie Trzyciąż uczęszcza na nie 567 uczniów (99,3%), a tylko 4 osoby (0,7%) zrezygnowały. W Wolbromiu frekwencja wynosi 98,6% (1819 uczniów uczestniczy, 25 nie), w Gminie Klucze – 94% (1090 uczniów wobec 69 rezygnujących), w Olkuszu – 91,4% (3523 uczestników, 331 nie), w Bolesławiu – 90,3% (477 wobec 51), a w Bukownie – 90% (550 wobec 61).
Dane te pokazują, że w podstawówkach religia wciąż cieszy się dużym zainteresowaniem. W większości gmin uczestniczy w niej ponad 90% uczniów, co wyraźnie kontrastuje z wynikami edukacji zdrowotnej.
Szkoły ponadpodstawowe: pół na pół
W szkołach średnich sytuacja jest zupełnie inna. Uczniowie są tu niemal równo podzieleni: 2329 osób (50,2%) uczestniczy w lekcjach religii, natomiast 2315 (49,8%) z nich zrezygnowało. Najwyższą frekwencję odnotowano w Zespole Szkół Specjalnych – 75 uczniów (84,3%), a najniższą w II Liceum Ogólnokształcącym, gdzie na religię uczęszcza zaledwie 94 uczniów (27%). W I LO uczestniczy 453 uczniów (72,4%), w IV LO – 569 (67,3%), w Zespole Szkół nr 4 – 411 (53,4%), w Zespole Szkół w Wolbromiu – 189 (43,2%), w Zespole Szkół nr 1 – 318 (39,3%), a w Zespole Szkół nr 3 – 220 (30,6%).
Zestawienie tych danych pokazuje wyraźny kontrast pomiędzy młodszymi i starszymi uczniami. W szkołach podstawowych lekcje religii są niemal powszechne, natomiast w szkołach średnich coraz częściej dominuje rezygnacja. Wraz z wiekiem uczniowie podejmują bardziej samodzielne decyzje dotyczące zajęć światopoglądowych, co prowadzi do zauważalnej zmiany trendu.
Ogólnopolskie dane: edukacja zdrowotna z ograniczonym zainteresowaniem
Zjawisko niskiej frekwencji na edukacji zdrowotnej nie jest jednak charakterystyczne wyłącznie dla powiatu olkuskiego. Wstępne dane z dużych miast pokazują, że w całej Polsce zainteresowanie nowym przedmiotem jest umiarkowane lub wręcz znikome.
W Warszawie aż 86% uczniów szkół ponadpodstawowych i 57% podstawówek zostało wypisanych z zajęć. W Krakowie zrezygnowało dwie trzecie uczniów, a w Rzeszowie – ponad 81%. W Kielcach wypisano około 77% uczniów, a w Olsztynie – 72%. W wielu szkołach całe klasy zrezygnowały z uczestnictwa, choć są też placówki, gdzie frekwencja sięga 100%.
Podobny trend widać w danych kuratoryjnych. W województwie lubelskim z edukacji zdrowotnej zrezygnowało około 73% uczniów, w śląskim – 68%, a w podlaskim – 78,5%. W lepszej sytuacji jest województwo opolskie, gdzie z zajęć wypisało się około 40% uczniów, choć w niektórych szkołach poziom rezygnacji dochodzi do 60%.
Statystyki z powiatu olkuskiego wpisują się więc w ogólnopolski trend: w szkołach ponadpodstawowych zainteresowanie nieobowiązkowymi przedmiotami, takimi jak edukacja zdrowotna, jest znacznie niższe niż w szkołach podstawowych. Zaskakujące jest jednak to, że w mniejszych gminach frekwencja jest wyraźnie wyższa niż w większych miastach.
