Klasa zero

Na małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej, na którym znajduje się 250 obiektów, kilkanaście z nich otwarto dla turystów. Wśród nich znajdują się dwa obiekty w naszej okolicy. Są to kościoły w Paczółtowicach i Racławicach. Zachęcamy do zwiedzenia obu, szczególnie jednak unikatowego zabytku klasy zero w Paczółtowicach. To kilka kroków od Gorenic. Paczółtowice to wieś historyczna, wiekowa, związana niemal od swego zarania z klasztorem w Czernej i z kamieniołomem w Dębniku, gdzie wydobywano czarny „marmur” dębnicki, z którego tamtejsi kamieniarze budowali ołtarze i elementy architektury kościelnej, między innymi na Wawel, do Czernej i również Paczóltowic. Epitafium jednego z tych mistrzów z XVII wieku – Adama Negowicza – wmurowane jest w kamienne ogrodzenie kościoła.

Wieś, o której mówimy, położona jest na Wyżynie Olkuskiej, w gminie Krzeszowice, w pięknym otoczeniu lasów doliny Eliaszówki i doliny Racławskiej, największego rezerwatu przyrody w Małopolsce. Kościół parafialny w Paczółtowicach jest zabytkiem klasy zerowej, pochodzącym z lat 1510-1515. I jest urzekająco piękny, jak wszystkie inne na tym Szlaku. W ostatnich latach, dzięki staraniom tamtejszego Proboszcza i zabiegom mieszkańców, został pięknie odnowiony, podobnie zresztą jak plac przykościelny.
Kilka  słów o tej świątyni. To zabytkowy kościółek późnogotycki o konstrukcji zaskrzyniowowięźbowej, zrębowej, drewniany, z drzewa jodłowego, pokryty gontem. Do pierwotnej budowli z czasem dobudowano dalsze elementy: wieżę dzwonną, kruchtę, drugą wieżyczkę. Współcześnie na placu kościelnym postawiono żelazną dzwonnicę.
Wnętrze kościoła budzi zarówno przeżycia religijne, jak i estetyczne ze względu na liczne zabytkowe elementy, a przede wszystkim obraz Matki Boskiej Paczółtowskiej z lat 1460-1470, jak mówi tradycja – cudami słynący i do dziś otaczany szczególnym kultem. Między innym mieszkańcy są przekonani, że za wstawiennictwem Matki Boskiej wieś uratowała się od niemieckiej pacyfikacji, co zostało zaznaczone przez stosowny obraz na jednej ze ścian kościoła. Zachwyca niespotykanym urokiem, tematyką, kompozycją i kolorystyką. Wyszedł prawdopodobnie spod pędzla jakiegoś malarza krakowskiego.
Zacytujmy opis:
„…Promienieje od niej gloria słońca, a u Jej stóp leży sierp księżyca… Kolejnym symbolem jest widoczny w tle gaj. Korony jego drzew pokryte są ognistymi płomykami. Mimo ognia nie zostają strawione, podobnie jak Maria odziana w ogniste słońce pozostaje nietknięta… Namalowane pod lasem kwiaty i owoce poziomki symbolizują pewność, czystość, krzewinki i owoce borówki, orliki i lilie są atrybutem Maryi, paprocie oznaczają dziewiczość, a fiołki niewinność, pokorę, ufność oraz czystą miłość i skromną cnotliwość… Inne rośliny przedstawione na obrazie, jak koniczyna, przylaszczka, jaskier, babka, kopytnik i bodziszek – posiadające lecznicze właściwości, odnoszą się także do Marii  Przenajświętszej”.
Ołtarz główny ma kształt tryptyku, obecnie rozdzielonego, Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej i pochodzi z lat 1460-1470. Widzimy jeszcze dwa ołtarze z początku wieku XVI, także piękny obraz Chrystusa Frasobliwego z roku 1510, krucyfiks z początku XVI wieku, jeden z najstarszych w Polsce, a także organy z wieku XVII. Każdy szczegół – a jest ich wiele – wystroju tego pięknego kościółka ma charakter historyczny i religijny. Aby docenić jego urok, trzeba cenny zabytek zwiedzić osobiście.
Jak wszystkie kościoły na Szlaku, otwarty jest dla zwiedzających w piątki, soboty i niedziele w godzinach popołudniowych.

Wykorzystano:
1. Folder parafii pw. Najświętszej Marii Panny w Paczółtowicach.
2. Tablicę informacyjną dotyczącą wsi Paczółtowice i kościoła.
3. Wikipedia: Paczółtowice.