Dobraków – nazwa wsi typu patronimicznego – od nazwy osobowej Dobrak (Dobrogost, Dobrosław). Być może któreś z tych imion nosił zasadźca tej wsi. O tej miejscowości wiemy na pewno, że istniała już w drugiej połowie wieku XIII (poświadcza to dokument z przełomu XIII-XIV wieku). Pod koniec XIV w. Dobraków należał do rycerstwa zagrodowego, a ponieważ – jak pisze historyk Feliks Kiryk – było ono wówczas silnie rozgrodzone, świadczyć to musi o długiej już historii tej wsi.
Kamienny krzyż pod Dobrakowem
Z 12 października 1394 r. mamy wzmiankę o Dominiku mieszczaninie z Pilicy, który zeznawał przed sądem przeciwko niejakiemu Maciejowi z Dobrakowa. Dokument z 1403 r. wymienia Dobraków w składzie królewszczyzny żarnowieckiej. Z innych źródeł wiemy, że na przełomie XIV i XV w. Dobraków był osadą należącą do miechowskich bożogrobców. Zapewne chodzi o różne części tej samej wsi. Tylko bowiem w latach 1376-1400 spotykamy tu aż 17 właścicieli. Za J. Długosza zaś kolejno: Przedbora, oraz braci Zbigniewa i Jana z Sietnicy, herbu Jelita.
Także Jan Długosz w Liber Beneficiorum dioecesis Cracoviensis tłum. Księga uposażeń diecezji krakowskiej (z lat 1470-80) pierwszy wspomina o tutejszej karczmie.
Wjazd do Dobrakowa od strony Szyc
W XV w. osada podlegała parafii św. Wojciecha w Starym Żarnowcu (dziś Łany Wielkie). Po przeniesieniu parafii do Żarnowca (Łany zostały kościołem filialnym) mieszkańcy Dobrakowa dziesięcinę winni byli tamtejszemu plebanowi (uposażenie poświadczone np. z 1598 r.).
Z 1453 r. mamy potwierdzenie istnienia w Dobrakowie folwarku. Od 1739 do 1743 r. wieś tę wraz z Przychodami, Wierbką i częścią Kleszczowej prepozyt pilicki ks. Adam hrabia Komorowski (późniejszy prymas) wydzierżawił za 2 tys. zł rocznie właścicielce Pilicy Marii z Wesslów Sobieskiej.
W 1783 r. była to wieś z karczmą; własność królewska, dzierżawa Kroczyce (wieś niegdyś krzesłowa, do dóbr wojewódzkich krakowskich należąca; z Opisów parafii z lat 1783-84). Ze spisu ludności diecezji krakowskiej z r. 1787 przeprowadzonego z polecenia prymasa M. J. Poniatowskiego, wiemy, że było tu 370 ludzi, w tym 6 Izraelitów. W taryfie pogłównego żydowskiego jest 3 żydów. Żydzi podlegali kahałowi w Żarnowcu.
Według wyliczeń z okresu Sejmu Wielkiego ówczesny Dobraków – (w 1789 zapisany jako Dobrakowice), wieś w powiecie Książ Wielki, liczył w latach 1790-91 od 72 do 76 gospodarstw, zamieszkałych przez 354 osoby (180 mężczyzn i 174 kobiety), w tym 2 narodowości żydowskiej. Nie było tu folwarku.
Stare drewniane domy
W 1827 r. liczyła 86 domów i 471 mieszkańców. W XIX w. wieś ta leżała w powiecie olkuskim, w gminie i parafii Kidów. Był tu wówczas folwark o powierzchni 615 mórg. Wieś Dobraków mórg posiadała 1538. WII poł. XIX w. istniał w Dobrakowie cmentarz choleryczny.
Znamy z nazwiska tylko jednego włościanina tutejszego, który w 1863 r. przyłączył się do powstania styczniowego. Był nim 23-letni Rudolf Wulf.
W trakcie II wojny światowej, podczas pacyfikacji wsi zginęli: Stanisław Grabowski, Stefan Grabowski, Piotr Szywacz (wszyscy z BCh), oraz Wincenty Koper, Bolesław Płoszaj i Franciszek Witkowicz (wszyscy z AL).
W roku 1948 powstała w tej miejscowości szkoła powszechna.
Przykład charakterystycznej dla Dobrakowa kamiennej zabudowy gospodarczej
Zarząd świetlicy w Dobrakowie wystawił tu 6 marca 1949 r. pochodzącą z ok. połowy XIX w. sztukę „Łobzowianie: obrazek ludowy w jednym akcie ze śpiewkami” Ludwika Władysława Anczyca. Nie byłoby w tym nic dziwnego, wszak wiele dramatów wystawiano wówczas w świetlicach i szkołach ziemi olkuskiej (spektakle grał nawet… Powiatowy Komitet ORMO w Olkuszu), gdyby nie fakt, że wkrótce potem sztukę tę zatrzymał cenzor ze Starostwa Powiatowego Olkuskiego (dokładnie Referat Społeczno-Polityczny Powiatowego Pełnomocnika Wojewódzkiego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Krakowie). Powód zatrzymania sztuki, która przecież zawiera elementy krytyki stosunków społecznych w połowie XIX w. jest nieznany.
W 1951 r. rzemieślnicy z Dobrakowa trafili do Cechu Rzemiosł Różnych w Wolbromiu, który powstał po podziale olkuskiego CRR-u. Działał wówczas w Dobrakowie jeden warsztat.
Obecnie działa tu Koło Gospodyń Wiejskich. Sołectwo Dobraków ma 717 ha i ok. 430 osób (w 2000 r. liczył jeszcze 470 mieszkańców), szkołę, remizę OSP i wodociąg.
Drewniany kościółek wzniesiony w XVIII wieku
Zabytki i inne atrakcje
W Dobrakowie znajduje się zabytkowy drewniany kościółek o konstrukcji zrębowej, który wzniesiono w XVIII wieku, a w 1950 r. został powiększony. Wewnątrz świątyni znajduje się ołtarz z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej. Przed kościółkiem stoi zabytek sztuki ludowej, rzeźbiony drewniany krzyż z Chrystusem i trupią czaszką z piszczelami (wykonany został w 1920 r.). W katalogu zabytków opracowanym w 1971 r. przez T. Chrzanowskiego i M. Korneckiego znajdujemy jeszcze drewniany dom nr 2, własność rodziny Poskardów, wybudowany w I poł. XIX w., z drewnianymi zabudowaniami gospodarczymi z tego samego okresu oraz również drewnianą stodołą z II poł. XIX w.
Zabytek sztuki ludowej, rzeźbiony drewniany krzyż z Chrystusem i trupią czaszką z piszczelami wykonany został w 1920 r.
Nowy kościół w Dobrakowie jest pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego; ma bardzo oryginalny kształt, a dodatkowo ozdabiają go rzeźby artysty ludowego Antoniego Toborowicza z Woli Libertowskiej (gm. Żarnowiec). Przed tą świątynią stoi kamienna figura Matki Boskiej Różańcowej z 1920 r.
Nowy kościół w Dobrakowie pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego
Przy posesji nr 24 znajduje się drewniana słupowa kapliczka ozdobiona płaskorzeźbami świętych – ten zabytek pochodzi z przełomu XIX i XX w. Z kolei przy posesji nr 41 jest drewniana kapliczka z dwuspadowym dachem, krytym dachówką; w jej wnętrzu umieszczona jest XIX-wieczna rzeźba św. Jana Nepomucena (z piaskowca). Przy domu nr 22 stoi figura Matki Boskiej Niepokalanego Poczęcia z ok. 1900 r. Z tego samego okresu pochodzi kamienna figura na posesji nr 34 oraz dwie figury wykonane przez W. Gacza z Pilicy – Jezus (przy domu nr 50) i Matka Boska Bolesna (obok domu nr 54).
Figury Jezusa wykonana przez W. Gacza z Pilicy ok. 1900 roku
Na kolonii Kalugii znajduje się figura Matki Boskiej Różańcowej z 1919 r. – jej fundatorami byli Józefa i Franciszek Gomulak. Ponadto przy posesji nr 4 umiejscowiony jest kuty w metalu ażurowy krzyż z 1926 r., którego ufundował Franciszek Czech. R. Respondowski wspomina, że jeszcze w 1987 r. stała w Dobrakowie drewniana chata o konstrukcji zrębowej, kryta strzechą, którą wzniesiono w 1880 r.
Obok kościoła można podziwiać głazy polodowcowe.
Materiał na podstawie: Olgerd Dziechciarz „Przewodnik po ziemi olkuskiej, tom II, cz. I. Gminy Klucze i Pilica, Olkusz 200 oraz errata do tego wydania, z II wydania „Przewodnika po ziemi olkuskiej. Gmina Olkusz”, Olkusz 2002, s. 303-304.
Wjazd do Dzwonowic od strony Pilicy
Dzwonowice
I ta nazwa wsi jest typu patronimicznego. Pierwotnie Zwonowice, od nazwy osobowej Zwon (dzwon). W 1527 r. występowała jako Swanowycze, w 1544 jako Zwonowicze, a w 1787 r., na Mappa szczególna wojew. krakowskiego K. de Perthees – jako Dzbonów.
Pierwsza wzmianka pochodzi z 1391 r., gdy wieś zapisana została wówczas przez Władysława Jagiełłą Piotrowi Pieniążkowi. Zapisanego kosztowała 100 grzywien. Mimo to wieś pozostała częścią dóbr królewskich, najpierw jako część klucza żarnowieckiego, potem dzierżawy szyckiej (jeszcze w 1533 r. zaliczana do klucza żarnowieckiego, samodzielna w XVII-XVIII w.). W1581 r. dzierżawcą szyckim był szlachcic Jan Kmita, który nie podlegał staroście żarnowieckiemu.
Stara zabudowa Dzwonowic
Dokument biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego z 1453 r. po raz pierwszy wzmiankuje tutejszy folwark.
W XVI w. podlegała parafii św. Jana Chrzciciela w Pilicy.
Dzięki pożyczce od kustosza pilickiego ks. Górskiego, mógł w 1761 r. Teodor Wessel, właściciel Pilicy, spłacić dzierżawcę wsi Dzwono wice i Siamoszyce – niejakiego Bogusława Nieszkowskiego (pożyczone 370 czerwonych złotych zabezpieczono na wsi Szypowice). W 1790 r. Dzwonowice należały już do Michała Grabiańskiego, który za długi przejął tę wioskę (jak też kilka innych) z rąk właśnie Teodora Wessla. W 1787 r. mieszkało tu 155 ludzi, w tym 5 Żydów (Spis ludności diecezji krakowskiej z r. 1787 przeprowadzony z polecenia prymasa M. J. Poniatowskiego).
W okresie Sejmu Wielkiego Dzwonowice znajdowały się w pow. Lelowskim, w parafii Pilica. W 1789 było w Dzwonowicach 39 domostw (dwór, karczma, 36 chałup i 1 gospodarzu, 1 ogrodnik), 130 mieszkańców (69 mężczyzn i 61 kobiet), w tym 5 Izraelitów, którzy podlegali kahałowi w Pilicy. Rok później domów było 40 (wg taryfy podymnego 38, 1 dom wjezdny, 37 o 1 izbie). W 1791 w 37 domach, w tym w dworze, zamieszkiwało 185 osób, w tym 4 przedstawicieli szlachty; był tu folwark, 25 gospodarzy, 6 zagrodników.
Dolne partie zabytkowego krzyża przy remizie ok 2000 r.
12 stycznia 1943 r. Niemcy rozstrzelali następujących mieszkańców Dzwonowic: Piotra Furgacza, Piotra Korcipę, Romana Pietruszkę, Stefana Wałka i Jana Ziembińskiego. Na robotach w Niemczech zginęli: Jan Bartos i Jan Korcipa. W niemieckim obozie masowej zagłady Auschwitz w lutym 1943 r. zginął Józef Korcipa, urodzony w Dzwonowicach w 1918 r., rolnik zamieszkały w Koryczanach.
Po wojnie wzniesiono tu barak dla celów szkolnych. W 1948 r. powstało przedszkole. Sama ludność Dzwonowic w czynie społecznym wybudowała sobie wodociąg.
Odtworzony krzyż
Ciekawostka. Ze stawu w Dzwonowicach (401 m n.p.m.) bierze początek rzeka Żebrówka, która potem, m. in. przez Otolę i Jeziorowice wpada do Krztyni, jednego z dopływów Pilicy. W suchsze lata rzeka ma swój początek dopiero koło Wierzbicy.
Wieś typowo rolnicza, w 2000 r. było tu ok. 70 gospodarstw (428 mieszkańców); obecnie we wsi tej mieszka ok. 400 osób. Sołectwo zajmuje obszar 697 ha. Jeszcze niedawno uprawiano głównie ziemniaki, jęczmień i żyto, a w hodowli dominował drób.
Kapliczka w Dzwonowicach ok 2000 roku
Zabytki
Katalog T. Chrzanowskiego i M. Korneckiego wymienia dwie kapliczki z XIX w. (jedna z I poł.). Jedna kapliczka to krzyż z rzeźbionymi figurami, druga słupowa, polichromowana.
Kapliczka stan obecny
Współczesna kaplica Świętej Rodziny. Drewniany krzyż obok remizy strażackiej jest dziełem Wawrzyńca Szwei z Wierzbicy (ewentualnie wykonał go jego uczeń, też Wawrzyniec, tyle, że Kotius); to znaczy był, bo zastąpił go odtworzony krzyż. Grupa Ukrzyżowanie przy posesji nr 11 – wykonana w 1947 r.
Kościół p.w. Najświętszego Serca Jezusowego w Dzwono-Sierbowicach
Dzwono-Sierbowice
Wieś o krótkim rodowodzie. Pierwotnie zwana Górką (bo zaiste jest to wzgórze między Dzwonowicami i Sierbowicami).
Dwóch mieszkańców wsi zmarło podczas wywózki do niewolniczej pracy w Niemczech podczas II wojny światowej. Byli to Jan Pardela i Stanisław Wybodał. Kościół p.w. Najświętszego Serca Jezusowego przypomina stylem podobne świątynie na Podhalu (projekt krakowskiego architekta Mieczysława Ślewińskiego). Zbudowany został z kamienia przez franciszkanów z Pilicy w latach 1947-48. Poświęcenia kościoła dokonał bp Czesław Kaczmarek 8 sierpnia 1948 r.
Kościół p.w. Najświętszego Serca Jezusowego w Dzwono-Sierbowicach
W kruchcie kościoła znajduje się drewniana figura św. Jana Nepomucena z pocz. XX w. Na placu kościelnym umieszczono drewnianą kapliczkę słupową z 1870 r. Obok kościoła wzniesiono plebanię. W tym samym stylu sąsiednia dzwonnica (wzniesiona w 1959 r.). Później dobudowano jeszcze kaplicę i zakrystię. Wokół drewniane rzeźby (kapliczki różańcowe na cmentarzu przykościelnym). Cmentarz otwarto w latach 1960-61. Cały kompleks kościelny konsekrował w 1973 r. ordynariusz kielecki ks bp Jan Jaroszewicz.
Stacja krzyżowa przy kościele w Dzwono-Sierbowicach
Pierwszym proboszczem w Dzwono-Sierbowicach był ks. Feliks Wójcik (także gwardian klasztoru w Pilicy). Gwardianie piliccy łączyli przez wiele lat funkcję przełożonego klasztoru z probostwem w kościele na Górce. Dramatem w życiu parafii i kościoła była decyzja pierwszego tutejszego samodzielnego wikariusza o. Damiana Kością, który w 1966 r. porzucił kapłaństwo i wystąpił z zakonu – „w kościele zapanowała pustka”, cytuje ks. H. Błażkiewicz kronikę klasztorną z tamtego okresu.
Plebania
Nagrobek pierwszego proboszcza w Dzwono-Sierbowicach ks. Feliksa Wójcika
W roku 1969 powrócił do tegoż kościoła o. Feliks Wójcik, który pozostał samodzielnym wikariuszem do śmierci w 1985 r. W 1990 r. biskup kielecki Stanisław Szymecki erygował przy kościele w Dzwono-Sierbowicach wtedy pisano nazwę tej miejscowości) samodzielną parafię.
Drewniana kapliczka słupowa z 1870 r.
Orkiestra. Chlubą wsi i całej gminy jest założona w 1973 r. przez ks. Feliksa Wójcika Młodzieżowa Orkiestra Dęta w Dzwono-Sierbowicach. Muzycy zdobywali wiele nagród na różnych festiwalach i przeglądach. Grali m.in. na odsłonięciu pomnika Wincentego Witosa w Warszawie (w 1985 r). W 1993 r. odbyli swój najważniejszy występ, przed Ojcem Świętym w Watykanie. W tym roku orkiestra obchodziła 45-lecie istnienia.
Sołectwo Dzwono-Sierbowice ma 164 ha powierzchni i 159 mieszkańców. Jest tu nowa szkoła, remiza OSP. Wieś ma wodociąg.
Widok na Dzwonowice spod kościoła w Dzwono-Sierbowicach.
