Sierbowice
Wieś w północnej części gminy Pilica, która do 1975 r. należała do Powiatu Olkuskiego. Nazwa wsi patronimiczna, od nazwy osobowej Sirb (pasierb). W 1425 r. Wieś występuje jako Syrbouicze (Fot. kaplica pod wezwaniem Nawiedzenia św. Elżbiety w Sierbowicach)
Potem zwane Serbowicze (1539). Szirbowicze (1581), Szwierzbowice (1629, tu nastąpiło chwilowe przejście nazwy Sierbowice – jak to naukowo nazwał językoznawca Kazimierz Rymut – poprzez adideację do nazwy pochodzącej od wyrazu świerzbić, który w gwarach brzmi: sierbić lub sirnbieć), do obecnej formy czyli Sierbowice (1787).
Pod koniec XIV w. wraz z Szycami i Szypowicami były częścią królewszczyzny żarnowieckiej. Właśnie dokument króla Władysława Jagiełły z 1391 r., który wymienia te wsie, jest pierwszym, w którym znajdujemy nazwę Sierbowice. W dokumencie z 19 lutego 1392 r. Jadwiga, polska królowa, zapisuje 300 grzywien na wsi Włoszczowa dla Dymitra marszałka oraz 200 grzywien na dobrach Szypowice, Sierbowice i Szyce. W następnym roku znajdujemy je w dyplomie królowej Jadwigi. W dokumencie z 1444 r. król Władysław (zwany Warneńczykiem) zapisał za 200 grzywien te wieś oraz pobliskie Szyce i Szypowice niejakiemu Adamowi z Włoszczowej. Wsie te weszły w II poł. XVI wieku w skład tzw. klucza szyckiego. Sierbowice należały do parafii p.w. św. Jana Chrzciciela w Pilicy.
Samodzielna, nie podlegająca staroście żarnowieckiemu królewszczyzna szycka istniała do końca XVIII stulecia. W 1581 r. dzierżawcą wsi wchodzących w jej skład. czyli także Sierbowic, był szlachcic Jan Kmita.
Z XVI w. mamy informację o istnieniu tu austerii. Karczma wymieniana jest też pod koniec XVIII w.
W 1790 r. Sierbowice, jak i pozostałe wsie starostwa szyckiego, należały do Michała Grabiańskiego, który przejął je od zadłużonego Teodora Wessla.
Z wyliczeń z czasów Sejmu Wielkiego wynika. że w latach 1789-1791 było tu ponad 40-45 domów, w których mieszkało od 171 do 189 ludzi. W 1790 r. mieszkało tu 3 Żydów, którzy podlegali kahałowi w Pilicy. Wcześniejszy, bo pochodzący z 1765 r., generalny spis ludności żydowskiej zawiera informacje o czwórce Izraelitów zamieszkałych w Szypowicach. Stan zabudowy na 1789 r. przedstawiał się następująco: 41 dymów (domów), karczma, 36 chałup o jednym gospodarzu, 4 bez ogrodu i gruntu. We wsi był też młyn. „Do wsi należy trochę krzaków sosnowych i grabowych” – napisano w Aktach Komisji Porządkowych Cywilno-Wojskowych.
W latach 20. XX w. w Sierbowicach powstało koło dość radykalnej Niezależnej Partii Chłopskiej (partie tę rozwiązano W 1927 r. ).
We wrześniu 1939 r. zginął mieszkaniec wsi Józef Śpiewakowski. Już jesienią tego samego roku student Politechniki Lwowskiej Feliks Nawrot (urodzony w Szypowicach 25 V 1917 r., absolwent olkuskiego gimnazjum im. Króla Kazimierza Wielkiego), jako pracownik leśny zamieszkał w gajówce w Sierbowicach, gdzie zorganizował komórkę konspiracyjnej organizacji „Orła Białego”, a następnie ZWZ – posługiwał się pseudonimem „Sęp”. Oprócz niego działały w niej jeszcze trzy osoby z tej wsi (oficer przedwojenny, student i brat Feliksa Nawrota – Tadeusz). Konspiratorzy wydawali gazetkę podziemną „Wyzwolenie”. Działalność tę Feliks Nawrot przypłacił życiem zdradzony przez kolegę z olkuskiego gimnazjum. Aresztowany w sierpniu 1941 r., trafił do więzienia Montelupich w Krakowie, ciężko torturowany, nie wydał swoich kolegów z konspiracji. Trafił w końcu do karnej kompanii w KL Auschwitz (nr obozowy 20985). Zginął rozstrzelany w Oświęcimiu 15 listopada 1941 r. Z archiwum oświęcimskiego dowiadujemy się, że między 1941 a 1943 r. (te lata obejmują ocalałe akta zgonów) w KL Auschwitz zginął także Tadeusz Nawrot (data śmierci: 25. 02. 1943). Także tam 19 V 1942 r. zginął Bronisław Rydel, urodzony w Sierbowicach w 1908 r., zamieszkały w powiecie myszkowskim. Do tego samym obozu trafił również Edward Strzelczyk, ur. w 1920 r. w Sierbowicach, robotnik przywieziony z więzienia w Olkuszu, 8 grudnia 1941 r., więzień EH (wychowawczy), oznaczony numerami 23869 i E-724, przeniesiony 20 lutego 1942 r, jego dalsze losy nie są znane. (Listę strat opracowano m.in. na podstawie prac A. Cyry i S. Ząbczyńskiego).
W kwietniu 1941 r. żołnierze Związku Walki Zbrojnej (później AK) zastrzelili w Sierbowicach kolaborującego z Niemcami mężczyznę.
Podczas całej wojny, prócz Nawrotów zginęli także inni mieszkańcy wsi: Marian Partyka, Wanda Rydel, Tadeusz Szycowski, Bronisław Wałek oraz jeszcze jeden niezidentyfikowany mężczyzna. Z wywózki na roboty w Niemczech nie wróciła Aniela Kowalczyk. Mieszkańcy wsi wystawili poległym głaz z tablicą pamiątkową.
Po wojnie w czynie społecznym mieszkańcy sami wybudowali sobie wodociąg. W 1953 r. nie bez „zachęty” Prezydium Rady Narodowej powstała tu rolnicza spółdzielnia produkcyjna. Sierbowice mają remizę Ochotniczej Straży Pożarnej. Sołectwo liczy 668 ha. W 2000 roku Sierbowice liczyły 205 mieszkańców; osiem lat później liczba ta spadła do 193.
W Sierbowicach w 1928 r. wzniesiono kaplicę pod wezwaniem Nawiedzenia św. Elżbiety. Przy drodze do Dzwonowic krzyż drewniany z połowy XIX w.
Stare domy w Szycach
Szyce
I ta wieś znajduje się w północnej części gminy Pilica. Nazwa pochodzi od nazwy osobowej Syk (sykać) lub Szyk (Szymon). W źródłach Występuje jako: Sicha (1234), Siche (1254), Siczouicz (1389), Siczow (1400), Sicze (1470-80), Szyce Duchowne (1877).
Prawdopodobnie właśnie tej wsi dotyczy dokument z 1234 r, k którym mowa jest, że Szyce (Siche) nadane zostały przez Bolesława Wstydliwego komesowi Klemensowi. Potem w drodze zamiany przeszły w ręce klasztoru w Staniątkach koło Bochni. Pod koniec XIV wieku, podobnie jak Sierbowice i Szypowice, Szyce stały się królewszczyzną. W 1391r. król Władysław Jagiełło zapisał nań 200 grzywien Pietraszowi z Radomierzy. W następnym roku królowa Jadwiga zapisała 300 grzywien na wsi Włoszczowa dla Dymitra marszałka oraz 200 grzywien na dobrach Szypowice, Sierbowice i właśnie Szyce. Z kolei Władysław Wameńczyk, w 1444 r., czyli w roku swej śmierci z rąk Turczyna pod Warną, zapisał 200 grzywien na tych wsiach niejakiemu Adamowi z Włoszczowej.
W następnych wiekach, aż do rozbiorów, Szyce były siedzibą starostwa niegrodowego i wchodziły w skład klucza żarnowieckiego w starostwie nowokorczyńskim. Tzw. klucz szycki obejmował prócz tej wsi także: Dzwonowice, Sierbowice i Szypowicej W XVIII w. do klucza włączono również Hutki i część Siamoszyc.
Z 1479 r. mamy notkę o drodze z Solcy do Szyc.
Obelisk z 2006 r. ku czci mieszkańców Szyc i okolicy, uczestników ruchu oporu podczas II wojny światowej
Wieś podlegała parafii pw. św. Jana Chrzciciela w Pilicy. W regestrze poborowym powiatu lelowskiego z 1581 r. czytamy, że ta królewska wieś jest dzierżawiona przez Jana Kmitę. Miała Wówczas 5 łanów kmiecych, 1 zagrodę z rolą, 2 komory bez bydła i 1 rzemieślnika.
W połowie XVIII w. miejscowość wciąż znajdowała się w powiecie lelowskim, płaciła kwarty 1299 zł. Szyce należały wówczas do Jana Pakuckiego.
W generalnym spisie ludności żydowskiej z 1765 r. znajdujemy, że w Szycach (kahał pilicki) mieszkało wówczas 9 Żydów. Druga połowa XVIII w. to częste bunty chłopów z Szyc przeciw dzierżawcom.
W związku z długami, ze spłata których nijak nie mógł sobie dać rady właściciel Pilicy Teodor Wessel, w 1790 r. starostwo szyckie (Szyce, Szypowice. Sierbowice i Dzwonowice) trafiły – jako zastaw za długi – w ręce Michała Grabiańskiego
W latach 1789-91 były w Szycach 62 domy, w których mieszkało od 255 do 287 osób. W 1789 r. wśród nich było tylko dwóch Żydów. W tym samym roku znajdowały się tu: dwór, browar, karczma, 2 chałupy o 2 gospodarzach, 51 o jednym gospodarzu, 6 bez ogrodu i gruntu. W 1791 r. wśród 287 ludzi było niemal po równo mężczyzn (143) i kobiet (144); w tym gronie było sześć osób szlachetnie urodzonych – zamieszkałych we dworze. „Łąk, pastwisk i lasów wieś nie posiada, tylko chrusty grabowe i bukowe” – napisano w Aktach Komisji Porządkowych Cywilno-Wojskowych.
Budynek miejscowej OSP
Od XIX w. należały do gminy Kidów w powiecie Olkuskim. W dalszym ciągu podlegały parafii w Pilicy. W 1827 r. było tu 61 domów i 372 mieszkańców.
Trzech mieszkańców Szyc zginęło w kampanii wrześniowej 1939 r.: Piotr Banyś, Piotr Kowalik i Stanisław major. W KL Auschwitz 4 V 1943 r. zginęła Maria Kaptur (numer obozowy 34892), urodzona w Szycach w 1922 roku. Za to przeżył gehennę w tym obozie zamieszkały w Zawierciu, ale urodzony w Szycach 18 III 1899 r. Stanisław Kowalik, ślusarz, który trafił tam 23 VI 1941 r, a w kwietniu 1943 został przeniesiony do Sachsenhausen. W okresie okupacji Szyce znajdowały się w Generalnym Gubernatorstwie. Silne wpływy miała tu Polska Partia Robotnicza (Szyce należały do Podokręgu Zachodniego z siedzibą w Miechowie). Działała tu Armia Ludowa, której członkowie wraz z oddziałem Batalionów Chłopskich „Zawiszy” ścigali bandytów rabujących miejscową ludność i skazanych za to przez sądy podziemne.
Przez całą wojnę zginęło kilkunastu mieszkańców wsi. Podczas pacyfikacji Niemcy zabili: Jana Bartosza, Jana Janusa, Wandę Bielanowicz, Franciszka Kaczmarczyka, Piotra Kozuba, Aleksandra Kudrę, Bronisława Otrębę, Edwarda Otrębe, Władysława Otrebę, Józefa Owcarza, Jana Tokarskiego i Stanisława Wiechowskiego. W walkach z okupantem polegli: Bolesław Kałużny i Aleksander Przewłocki. Podczas robót przymusowych w Niemczech umarli: Jan Dylewski, Aleksander Kaptur i Stanisław Sendra.
Kapliczka pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Szycach
Po wojnie. powstała w Szycach szkoła (w baraku), a w 1948 r. przedszkole. W 1950 r. zorganizowano tu rolniczą spółdzielnię produkcyjną, z którą ówczesne władze partyjne wiązały duże nadzieje, jako że Szyce uważane były za miejscowość z zaangażowanym politycznie aktywem wywodzącym się jeszcze z przedwojennej Komunistycznej Partii Polski. Po 1956 r. spółdzielnia rozpadła się, by potem odrodzić się jak feniks.
Krótko po wyzwoleniu zaczęto likwidować analfabetyzm. W Szycach w tym zbożnym dziele zasłużył się członek ZMP Ryszard Ścigaj. Jeszcze w 1954 r. istniała tu Szkoła Podstawowa dla Pracujących, później została zamknięta.
W 1973 r. podjęto decyzje likwidacji tutejszej szkoły, co spotkało się z protestem mieszkańców. Jak więc widać, częste w III RP protesty związane z likwidacją placówek szkolnych, mają analogie nawet w PRL-u.
Największym zakładem Szyc jest wciąż Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna. Wieś ma remizę OSP i wodociąg. Sołectwo zajmuje powierzchnię 982 ha, w 2000 roku mieszkało tu 439 osób.
Staw przed kapliczką w Szycach
Zabytki
W wydanych w 1971 r. „Zabytkach architektury i budownictwa w Polsce” T. Chrzanowskiego i M. Korneckiego wspomniane są dwa obiekty zabytkowe w tej wsi: kapliczka murowana z poł. XIX w. (p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej, znajdująca się przy bocznej drodze, miedzy stawem, a remizą OSP, odbywają się w niej msze św. dla ok. 20-30 osób, we wnęce nad wejściem umieszczona jest rzeźba św. Jana Nepomucena) i dom drewniany z II poł. XIX w. z również drewnianymi zabudowaniami gospodarczymi z tego samego okresu (nr 51, właściciel S. Zawadzki). Jednak S. Respondowski rzeczona kaplicę datuje na ok. 1920 r. Niewątpliwym zabytkiem jest też krzyż drewniany, zapewne XIX w., z rzeźbionymi i malowanymi sylwetkami świętych. Respondowski wymieniał też kilka drewnianych chałup z XIX w. (nr 39 i 103 – obie w typie okołu) i 93 i 29, stodoły na posesjach: 26, 28, 77, 80, 82, 91, 107, 126, dziewiętnastowieczną studnię z kamienną cembrowiną i kołowrotem z dwoma kołami na posesji nr 101, oraz kilka pomnikowych lip, na przykład przy wspomnianym krzyżu (320 cm obwodu pnia), a także przy domu nr 99 też niemal 3 m obwodu, a przy domu nr 106 wspomina lipę o 4 pniach mającą mieć aż 5 m obwodu.
