Duże ambicje, duży problem

Centrum Kształcenia Ustawicznego i Kształcenia Zawodowego to bez wątpienia najbardziej nowatorski projekt, jakiego realizacji podjęto się w ostatnich latach. Składające się z kilkunastu specjalistycznych pracowni Centrum miało powstać do końca 2011 roku przy olkuskim Mechaniku. Wiadomo na pewno, że opóźnienie wyniesie minimum 1,5 roku. Kosztująca przeszło 8 milionów inwestycja, której część miała zostać sfinansowana z funduszy unijnych, od kilku miesięcy stoi w miejscu. Bardzo drogi sprzęt jest bezużyteczny, a budynek jest zamknięty na klucz. Pożytku z niedokończonego projektu nie mają uczniowie i nauczyciele, dla których wyposażenie miało być spełnieniem naukowych marzeń. Wykonawca inwestycji i Starostwo Powiatowe w Olkuszu, które jest inwestorem, sprawiedliwości szukają w sądzie, bo na porozumienie się szans nie było. Przebieg realizacji tego zadania jest zdaniem wielu skandaliczny. Wygląda na to, że europejskie aspiracje w zderzeniu z olkuskimi realiami, mają opłakany skutek.

Centrum marzeń

„Rozbudowa i wyposażenie Centrum Kształcenia Ustawicznego i Kształcenia Zawodowego w Olkuszu” jest projektem, który zakładał powstanie kompleksowej bazy naukowej, w której uczniowie i dorośli mogliby uczyć się zawodu, co w perspektywie wysokiego bezrobocia w powiecie olkuskim, dawało szansę wielu osobom na zdobycie odpowiednich kompetencji. Wśród czternastu tematycznych pracowni miały się znaleźć między innymi: pracownia mechatroniki, mechaniki, elektryczno-elektroniczna, pneumatyki i hydrauliki, sensoryki i robotyki, architektury krajobrazu, obrabiarek SN, obróbki cieplnej, spawalniczej, a także laboratorium, sala konferencyjna, pokój nauczycielski i bufet. Każda z pracowni miała zostać wyposażona w sprzęt, którego nie powstydziłyby się najlepsze uczelnie. Całość zadania oszacowano na ponad 8,6 mln, z czego ponad 3 mln zł miały zostać wydane na wyposażenie, a reszta na roboty budowlane. Projekt został sporządzony przez firmę projektową, przy pełnym zaangażowaniu dyrekcji szkoły i nauczycieli przedmiotów, którzy wskazali, jaki sprzęt będzie im najbardziej potrzebny. Projekt został złożony przez Starostwo Powiatowe do Urzędu Marszałkowskiego w Krakowie, który przewidywał fundusze unijne na dofinansowanie zadań związanych z rozbudową bazy dydaktycznej w zakresie kształcenia zawodowego. Okazał się on najlepszy z całego regionu i dostał najwyższą kwotę dofinansowania w tej puli, czyli 3,6 mln z 8,6 mln planowanych na tę inwestycję. Z jej realizacją niestety nie poszło już tak wzorowo.

Problemy ze znalezieniem wykonawcy

Przetarg na wykonanie zadania został ogłoszony przez Starostwo Powiatowe w Olkuszu wiosną 2010 roku i trwał dość długo, bo kilkukrotnie był przedłużany termin składania ofert, co wynikało z tego, że zamówienie nie należało do łatwych w realizacji. – Zamówieniem objęte były zarówno roboty budowlane, jak i wyposażenie Centrum. Jest to 15 specjalistycznych pracowni. Zadanie wyceniono na przeszło 8 mln zł, z czego 60% to roboty budowlane. Warunki zostały opisane w specyfikacji, ale również w pytaniach, na które odpowiedzi chcieli otrzymać potencjalni oferenci – mówi Jan Kucharzyk, dyrektor Wydziału Inwestycji i Rozwoju olkuskiego starostwa. W  sierpniu 2010 roku została zawarta umowa z Zakładem Remontowo-Budowlanym „Stanisław Paciej”, znanego w środowisku olkuskim budowlańca, z terminem realizacji do 30 grudnia 2011 roku. Umowa została podpisana jeszcze przez ówczesnego starostę Leszka Konarskiego.

– Wpłynęło 5 ofert i ta była najkorzystniejsza, bo jedyne kryterium to kryterium najniższej ceny. Nie można było składać ofert częściowych, czyli osobno na roboty budowlane, a osobno na wyposażenie. Prace przebiegały spokojnie do trzeciego kwartału 2011 roku – twierdzi Kucharzyk. Z tym również zgadza się wykonawca, Stanisław Paciej. I właściwie na tym kończą się kwestie, co do których jest zgoda między tymi dwiema stronami. W pozostałych sprawach, inną wersję przedstawia starostwo, a inną wykonawca. O tym, kto ma rację, będzie musiał rozstrzygnąć sąd, bo Stanisław Paciej nie mógł ze swoimi argumentami dotrzeć do urzędników, wobec czego skierował sprawę na drogę sądową. Starostwo złożyło pozew wzajemny, winą za nieporozumienia obarczając wykonawcę.

Delikatny poślizg

Wykonawca na miesiąc przed umownym terminem zakończenia prac, zwrócił się z prośbą o przedłużenie umowy do końca lutego, na co otrzymał zgodę.
– W związku z koniecznością wykonanania robót dodatkowych zwróciliśmy sie z prośbą do zamawiającego  o zmianę terminu zakończenia prac. Po części wynikało to również ze zmian projektowych. Niektóre pomieszczenia musiały być inaczej zaadoptowane. Czekaliśmy również na zgodę od starostwa na zamianę niektórego sprzętu. Korespondencja ta trwała, bo opinie były zmienne. Raz zamawiający zgadzał się na nasze propozycje, ale też często zmieniał zdanie  – tłumaczy Stanisław Paciej.

Zdaniem Jana Kucharzyka po podpisaniu aneksu do umowy prace się zwolniły. – Wykonawca tłumaczył to tym, że ma problemy z dostawcami. Zaczął przedstawiać inne propozycje dotyczące zaopatrzenia, chciał dostarczyć zamienniki. Jeśli produkt był zgodny ze specyfikacją, to otrzymywał taką zgodę. Powiat olkuski poszedł wykonawcy na rękę i po uzgodnieniu z Urzędem Marszałkowskim, Zarząd Powiatu podpisał aneks do umowy o drugie przedłużenie terminu do końca czerwca 2012 roku, a projekt miał być rozliczony do końca sierpnia. Po podpisaniu aneksu zaczęły się te same problemy – mówi dyrektor Wydziału Inwestycji. Z tą wersją wydarzeń nie zgadza się jednak wykonawca. – Ostatnie przedłużenie terminu nie odbyło się na naszą prośbę. To starostwo przedłużyło go do końca czerwca – mówi Paciej.

Gdzie był nadzór?

Prawdziwe kłopoty nadeszły wiosną tego roku. Przy dziesiątym protokole z odbioru częściowego, inspektorzy odmówili podpisania dokumentów i umieścili adnotację: „Informuję, że zakres robót związanych z wyposażeniem poszczególnych pracowni, jak w przedłożonych kosztorysach i zestawieniach podwykonawczych, wykracza poza zakres robót i obowiązków objętych umową inspektorów nadzoru inwestorskiego z inwestorem, tj. Starostwem Powiatowym w Olkuszu”. – Od momentu podpisania umowy roboty były realizowane  sprawnie i starostwo płaciło faktury regularnie. Sporządziliśmy 10 protokołów odbiorów. Wszystko było dobrze, aż do protokołu numer 10 – mówi Paciej. – W pewnym momencie inspektorzy nadzoru odmówili nam odbioru robót. Dla nas to było zaskoczenie, bo dotychczas wszystkie wykonane roboty były odbierane na zasadach określonych w umowie. Odmowę podpisania protokołu odbioru inspektorzy nadzoru argumentowali tym, że umowa zawarta ze starostwem o nadzór inwestorski nad robotami nie obejmuje wyposażenia obiektu – mówi wykonawca. Wskazuje trzy inne protokoły, które zostały podpisane, pomimo tego, że znajdował się na nich również sprzęt – meble, komputery oraz specjalistyczne wyposażenie pracowni. Wykonawca wystawił na podstawie protokołów faktury i zostały one przez starostwo zapłacone. I tutaj pojawia się pytanie, dlaczego nie stanowiło to problemu przy trzech wcześniejszych protokołach, a nagle zaczęło być problemem?

Wykonawca chciał partiami oddawać wyposażenie, ale zarząd się nie zgodził. Z zapisów umowy wynika, że odbiory częściowe dotyczą tylko robót budowlanych, w tym robót zanikających i to było sukcesywnie odbierane. W harmonogramie finansowym były też ujmowane zakupy i myśmy za nie płacili, mimo że nie było to formalnie odbierane – tłumaczy dyrektor Kucharzyk. Jeśliby przyjąć to za prawdę, to pojawia się kolejne pytanie: dlaczego powiat płacił za coś, co nie zostało jego zdaniem formalnie odebrane? W opinii dyrektora Wydziału Inwestycji, jak również wicestarosty Henryka Kiecy, starostwo chciało pójść wykonawcy na rękę i umożliwić mu płynność finansową. Dlatego płacił za wyposażenie. – Nie chcieliśmy utrudniać wykonawcy, być bezduszni, działać zgodnie z paragrafami. Chcieliśmy, żeby ten obiekt zaczął funkcjonować jak najszybciej – mówi wiecestarosta Henryk Kieca. – W czerwcu był to sprzęt specjalistyczny i wymagał odbioru dokonanego przez komisję. Wtedy nie zapłaciliśmy – dodaje Kucharzyk.

Odpierają zarzuty, że ta inwestycja nie miała odpowiedniego nadzoru, co w efekcie doprowadziło do tak dramatycznych okoliczności. – Niektóre roboty budowlane wymagają ustanowienia inspektorów nadzoru przez inwestora. Zgodnie z decyzją wydaną przez PIB, został ustanowiony inspektor nadzoru. Ponieważ niektóre prace były specjalistyczne, powiat zawarł umowę z firmą, która sprawuje nadzór nad realizacją robót budowlanych tej inwestycji i zostało wyznaczonych trzech inspektorów, bo ich kwalifikacje obejmują całość tego projektu – mówi Jan Kucharzyk.

Jak to się jednak stało, że było trzech inspektorów nadzoru, a ostatecznie okazało się, że nadzoru nad odbiorem sprzętu nie było? – Oczywiście, że nie było, bo nie było takiego obowiązku. Zamawiający powołał do odbioru wyposażenia fachową, kilkudziesięcioosobową komisję do odbioru i tak komisja została powołana w czerwcu 2012, bo wtedy miał być odbiór, do którego nie doszło. To wykonawca podjął się dostarczenia konkretnego wyposażenia, a odbiór tego wyposażenia jest przy odbiorze końcowym obiektu – uważa Kucharzyk.

Te argumenty nie mają potwierdzenia u wykonawcy inwestycji, który podpiera się przede wszystkim umową, jaką podpisał ze starostwem. – Na protokoły odbioru składały się roboty budowlane i wyposażenie, bo na potrzeby umowy wszystko zostało nazwane robotą. To jest nieprawda, że w umowie o roboty budowlane innym procedurom podlegało rozliczenie robót budowlanych, a innym wyposażenie obiektu. Trzy wcześniejsze protokoły zawierały prace budowlane i wyposażenie. Faktury wystawione na podstawie tych protokołów zostały w całości zapłacone. Nie przypuszczałem, że na miesiąc przed zakończeniem prac będzie wstrzymana zapłata faktury na blisko milion złotych – mówi Paciej. – Przywoływana argumentacja starostwa, że płatność za wyposażenie powinna być jednorazowa nie znajduje uzasadnienia w zapisach umowy. Zwłaszcza, że za część wyposażenia zapłacono już trzykrotnie. Nadmieniam, że w myśl zapisów umowy o roboty budowlane mechanizm odbioru robót częściowych jest taki sam, jak odbioru końcowego, zwłaszcza w zakresie dotyczącym obowiązków inspektorów nadzoru. Istniało zatem duże prawdopodobieństwo, że inspektorzy nadzoru również odmówią potwierdzenia wykonania wyposażenia, co jest warunkiem koniecznym do realizacji przez starostwo faktury końcowej – dodaje.

Rzeczywiście w specyfikacji istotnych warunków zamówienia, integralnej części umowy, jest jasno zapisane, że przedmiotem zamówienia jest robota  budowlana, w skład której wchodzą: roboty rozbiórkowe, wykonanie nowych ścian, stropu i dachu w części istniejącej, dobudowa nowego budynku i łącznika, instalacji wewnętrznych, zakup windy, zagospodarowanie terenu oraz wyposażenie budynku, w tym specjalistyczne wyposażenie poszczególnych pracowni.

– Wyposażenie często było zamawiane w firmach mających siedziby poza Polską i warunkiem otrzymania sprzętu było dokonanie przedpłaty przed dostawą sprzętu w pełnej wysokości. Do ukończenia całości zamówienia zostały do wykonania prace za blisko milion złotych, głównie wyposażenie. Żeby sprowadzić pozostały sprzęt niezbędny do zakończenia prac, musieliśmy posiadać środki finansowe na dokonie przedpłat. Komplet wyposażenia był zarezerwowany u dostawców, ale bez dokonania przedpłat dostarczenie sprzętu było niemożliwe. Dalsza kontynuacja zadania, ze względu na brak środków finansowych spowodowanych brakiem zapłaty za już dostarczony sprzęt, stała się nie możliwa. Starostwo motywowało to tym, że zgodnie z umową nie ma częściowych odbiorów wyposażenia, więc pieniędzy nie dostanę – mówi Paciej. W tej sytuacji wykonawca, nie mając już nadziei na porozumienie, odstąpił od umowy. Starostwo tego nie uznało i wezwało do podjęcia prac. Ostatecznie samo usiłowało odstąpić od umowy, argumentując swoją decyzję niewywiązaniem się z umowy przez wykonawcę.  – Dla mnie to jest absurdalna i niezrozumiała sytuacja, bo przecież każda ze stron może odstąpić od umowy w dowolnym czasie. Starostwo nie uznało mojego odstąpienia, a za dwa tygodnie samo odstąpiło od umowy, argumentując odstąpienie brakiem postępu robót, którego przecież ze względu na moje odstąpienie, być nie mogło. Każda ze stron powinna być świadoma, że jeżeli odstąpienie jest nieuzasadnione, to konsekwencje odstąpienia ponosi ta ze stron, która naruszyła warunki umowy. Jeżeli moje odstąpienie byłoby niezgodne z umową, to jestem gotowy ponieść konsekwencje tego czynu – uważa Stanisław Paciej. Starostwo naliczyło kary umowne i zajęto zabezpieczenie tej inwestycji. W sumie chodzi o ponad milion złotych. Wykonawca odmówił zapłaty kary.

Dwie inwentaryzacje

Kolejnym problemem była inwentaryzacja, która zgodnie z umową miała zostać zrobiona wspólnie. W efekcie powstały dwie. – Powiat zwrócił się o przeprowadzenie inwentaryzacji. Wykonawca odmówił i zrobił sobie swoją. 4 września powiat przejął plac budowy, a inwentaryzacja została zrobiona przez dwie komisje – do spraw budowlanych i do wyposażenia. Wykonawca na podstawie swojej inwentaryzacji zgłosił się o zapłatę wynagrodzenia. Odmówiliśmy, bo nie można na podstawie inwentaryzacji wykonawcy zapłacić za fakturę. Komisje stwierdziły szereg braków w stosunku do inwentaryzacji wykonawcy i usterek w budowach – twierdzi Kucharzyk. Ponadto uważa, że część sprzętu nie odpowiada specyfikacji.

Inny przebieg zdarzeń opisuje Paciej. – Obojętne czyja jest wina, to obowiązkiem stron jest zrobienie inwentaryzacji w ciągu 20 dni od odstąpienia od umowy. Później zamawiający ogłasza  przetarg i ktoś inny dokończy pracę. Wezwaliśmy zamawiającego do przeprowadzenia inwentaryzacji robót w toku na zasadach przewidzianych w umowie na wypadek odstąpienia od umowy jednej ze stron. Nigdy do takiej inwentaryzacji  nie doszło. My do inwentaryzacji niezgodnej z umową nie chcieliśmy przystąpić.  Teren budowy został zamknięty na klucz, bo to my ponosiliśmy odpowiedzialność za zgromadzony tam majątek – podkreśla Paciej. – Zastrzegliśmy sobie w pozwie, że w przypadku, kiedy zdaniem starostwa dostarczony przez nas sprzęt nie spełnia oczekiwań użytkownika, żądamy powołania biegłego sądowego w celu wydania opinii o zgodności dostarczonego sprzętu z parametrami określonymi w specyfikacji przetargowej – dodaje. Jego zdaniem są przypadki, że trzeba było zmienić specyfikację sprzętu, ale za każdym razem było to ustalone ze starostwem. Przykładowo okazało się, że w pracowni samochodowej znajdują się silniki do samochodów osobowych, ale żeby były uruchomione, musi być zastosowany przewód odprowadzający spaliny. – W specyfikacji błędnie został wpisany przewód do samochodów ciężarowych, którego przyłącze jest o innej średnicy niż przyłącze do samochodów osobowych. Musieliśmy sprowadzić taki przewód, jaki jest potrzebny, aby system mógł poprawnie funkcjonować. Kolejną kwestią są komputery. W informatyce 3 lata to jest epoka. Komputery, które wpisano w specyfikację, nie były już produkowane. Musieliśmy dostarczyć inne i w tej sprawie była prowadzona korespondencja ze starostwem. Dostarczyliśmy sprzęt o lepszych parametrach niż wymagał tego zamawiający. Podobnie z pracownią robotyki. Zgodnie ze specyfikacją mieliśmy dostarczyć robot pięcioosiowy firmy Mitsubishi. Na skutek zaprzestania produkcji byliśmy zmuszeni zakupić robot sześcioosiowy o lepszych parametrach. Koszt całej pracowni okazał się wyższy od ceny ofertowej o ponad 200 tys. zł, co firma pokryła z własnych środków.

Temida rozsądzi, sprzęt niszczeje

O tym kto ma rację w tym sporze, będzie musiał zdecydować Sąd Okręgowy w Krakowie. Obydwie strony uważają, że argumenty przemawiają na ich korzyść. Bez względu na to, jak zakończy się ta sprawa, największe konsekwencje już poniosła tak naprawdę szkoła, której Centrum miało służyć. Pomimo tego, że część pracowni już jest ukończona, to zajęć tam nie ma, bo zgodnie z prawem to ciągle teren budowy, przejęty przez starostwo.

– Włożyliśmy bardzo dużo pracy w to, aby projekt powstał. Mimo iż szkoła nie była formalnie związana z przygotowaniem projektu, to na prośbę Wydziału Inwestycji zespół nauczycieli przygotował propozycję wyposażenia pracowni zgodnie z wytycznymi MEN, współpracując równocześnie z autorem projektu. Centrum miało rozpocząć działalność od stycznia 2012 roku, a do dnia dzisiejszego mamy sytuację patową. To utrudnia nam kształcenie zgodnie z nową podstawą programową oraz uniemożliwia przeprowadzanie egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie. Jest nam przykro, że tak się stało z tym projektem, bo jako szkoła wiązaliśmy z nim ogromne nadzieje. Tak nowoczesnej instytucji nie ma w całym regionie, bylibyśmy prekursorami w prowadzeniu nowoczesnego kształcenia  – mówi Aldona Nowicka, dyrektorka Zespołu Szkół nr 1 w Olkuszu. – Obecnie nie można prowadzić efektywnego kształcenia zawodowego dostosowanego do potrzeb pracodawców bez nowoczesnego sprzętu. Kursy kwalifikacyjne, które znacznie przyczyniłyby się do szybszego przekwalifikowania na inne zawody, umożliwiłyby gotowość do podjęcia pracy w firmach, które wymagają obsługi takiego sprzętu, jaki jest w Centrum – dodaje.

Dodatkowo bulwersuje fakt, że w pracowniach zamkniętych przez starostwo na klucz został zgromadzony sprzęt o światowej renomie za blisko dwa miliony złotych, który potrzebuje szczególnej dbałości o wilgotność, temperaturę i konserwacji. Nie ma pewności, że ktoś o niego należycie dba. Mało tego, cały czas biegnie czas gwarancji i wszystko wskazuje na to, że zanim uczniowie z niego skorzystają, gwarancja już się skończy.

Końca problemów nie widać

Sytuacją Centrum Kształcenia Ustawicznego zainteresowali się też powiatowi radni. Paweł Piasny złożył w tej sprawie interpelację z pytaniami do zarządu. – Odpowiedzi, które otrzymali radni są przynajmniej lakoniczne, a momentami mijają się z prawdą. Na pewno tak nie zostawię tego tematu, bo widzę realne zagrożenie dla finansów powiatowych. Po drugie nie podoba mi się to, w jaki sposób przez starostwo traktowani są lokalni przedsiębiorcy, którzy narażani są przez takie a nie inne decyzje na poważne kłopoty – denerwuje się Piasny.

Kolejną sprawą, która martwi podatnika, jest unijna dotacja i koszty, jakie wygeneruje postępowanie sądowe. – Otrzymaliśmy wstępne zapewnienie z Urzędu Marszałkowskiego, że dotacja nam nie przepadnie, ale musimy się rozliczyć z tego projektu do końca czerwca 2013 roku. Ogłosimy przetarg na pozostałe prace i dokończymy to zadanie – przekonuje starosta Jerzy Kwaśniewski. Ani on, ani pozostali rozmówcy ze starostwa nie zgadzają się z tym, że to zadanie znacznie przerosło ich kompetencje i są odpowiedzialni za porażkę najbardziej ambitnego projektu, jaki miał być zrealizowany na terenie powiatu olkuskiego. – Zadania prawników są podzielone, ale ja uważam, że racja jest po naszej stronie – mówi starosta. Nic nie zwalnia powiatu od zakończenia realizacji projektu, dlatego procedura przetargowa ruszy raz jeszcze i zostanie wyłoniony wykonawca pozostałych prac.

Pomimo tego, że w olkuskim starostwie są zatrudnieni prawnicy, do obsługi tego procesu została wynajęta zewnętrzna kancelaria. Nie udało nam się dowiedzieć od starosty, jaką kwotę trzeba będzie zapłacić za obsługę procesu, jeśli spełniłby się scenariusz odmienny od tego, jaki zakładają władze, bo pewny swoich argumentów jest również wykonawca. – Gdybyśmy czuli, że nie mamy racji, to nie szlibyśmy do sądu. Nie byłoby tych problemów, gdyby starostwo realizowało inwestycję zgodnie z umową. Nasze roszczenia opiewają teraz na kwotę prawie 1,5 mln zł. Dla małej rodzinnej firmy jak nasza, to jest potężna kwota. Zamrożenie tych środków skutkuje ograniczeniem prowadzonych inwestycji. Nasza firma daje prace dla prawie setki osób – podsumowuje Stanisław Paciej.