Będzie podziemne muzeum w ratuszu?

Jeszcze kilka miesięcy temu korona murów olkuskiego gotyckiego ratusza była bardzo niewyraźna i dla laika rzut budynku był dość nieczytelny. Po miesiącach pracy ukazał się imponujących rozmiarów budynek, którego piwnice zachowały się w niespodziewanie dobrym stanie. Wszystko wskazuje na to, że w reliktach ratusza powstanie multimedialne muzeum, w którym będzie można oglądać eksponaty regionalne i górnicze, a także prezentacje multimedialne.

Został już zakończony pierwszy etap prac zabezpieczających w obrębie ratusza. Głównym zadaniem konserwacji było konstrukcyjne wzmocnienie murów, które okazały się w nadspodziewanie dobrym stanie. Podczas prac ustalono, że korona murów jest mocno rozluźniona. Trzeba było wykonać iniekcje i podmurowania. W tej chwili korona ratusza jest na jednym poziomie. Zamurowane zostały największe otwory, szczególnie te, które mają znaczenie konstrukcyjne przy kolejnych pracach. Odtworzone zostały sklepienia w trzech pomieszczeniach.

Wzmianek archiwalnych na temat piwnic olkuskiego XIV-wiecznego ratusza jest niewiele. Natomiast materialne ślady wskazują na to, że w jednej z komór północnych znajdowało się więzienie, a drugiej areszt. Wiadomo, że w XVIII wieku planowano przebudowę parteru ratusza właśnie pod areszt i więzienie. Nie jest pewne, czy te zmiany zostały wprowadzone, ponieważ materiały pomiarowe z 1817 roku nie opisują pomieszczenia wieży w parterze jako więzienia czy aresztu. Znajduje się on w przybudówkach wokół ratusza. Wiadomo, że w XV wieku w piwnicach ratusza był browar. Świadczą o tym choćby umowy dzierżawne, odnalezione w archiwach.

– W XV wieku w piwnicy ratusza na pewno prowadzony był wyszynk piwa, natomiast nie ma danych, że było tutaj więzienie i areszt. O tym bardziej świadczą materialne świadectwa, które możemy obserwować w komorach od strony południowej – opowiada Agnieszka Kaczmarczyk. W piwnicach ratusza zostały odbudowane sklepienia w trzech komorach. Wieża ciśnień zburzyła w początkach XX wieku wschodnią ścianę ratusza, w której prawdopodobnie mogło znajdować się wejście do traktu piwnic. Trakt południowy i północny piwnic ratusza nie były ze sobą połączone w średniowieczu. – Do traktu północnego jest wejście od zewnątrz i w zasadzie możemy zobaczyć, jaki był poziom średniowieczny rynku, ponieważ zachowany jest in situ próg portalu wejściowego oraz część schodów do tej komory. Pozostała część schodów znaleziona w gruzowisku ratusza została zabezpieczona i prawdopodobnie schody zostaną zrekonstruowane. Tamtędy przewidujemy też na obecnym etapie wejście do piwnic – opowiada Agnieszka Kaczmarczyk.

Zostało wykonane przejście pomiędzy tymi komorami, dla podniesienia funkcjonalności tego obiektu w przyszłości. W projekcie założenia są takie, że w ratuszu będzie wieża komunikacyjna, a w niej znajdować się będą schody. Tę funkcję będzie pełniła właśnie wieża ciśnień, z której będzie można wejść do komory oraz do korytarza technologicznego, który obiegać będzie cały ratusz.

– Czeka nas na pewno duży zakres prac konserwatorskich. W miejscu prowadzonych wykopów, po wschodniej części ratusza, zaprojektowany został korytarz technologiczny, ale i w przyszłości wystawienniczy, w którym zostaną umieszczone elementy niezbędne do funkcjonowania obiektu użyteczności publicznej, czyli szatnie, toalety i zejścia. To wszystko oczywiście musi odpowiadać normom i przepisom obowiązującym dla takich obiektów, w związku z czym przez ten korytarz odsłonięte zostaną ściany zewnętrzne ratusza, które niekoniecznie były eksponowane. Poziom średniowieczny ratusza najlepiej widać przy progu zejścia od strony północnej do piwnic i to jest poziom, na którym ściany ratusza były widoczne. Pozostałe ściany są fundamentowe. Dzięki temu, że zaplanowany został korytarz technologiczny, ściany będą odsłonięte, a ich konserwację można przeprowadzać w późniejszym etapie. Gdybyśmy chcieli je ocieplić od zewnątrz, czy też wykonać izolację przeciwwilgociową, najpierw trzeba byłoby wykonać tynki, co z punktu konserwatorskiego jest raczej niedopuszczalne – tłumaczy Agnieszka Kaczmarczyk z Biura Miejskiego Konserwatora Zabytków w Olkuszu.

W jednej z komór znajduje się zachowany w bardzo dobrym stanie piec hypokaustyczny, który ówcześnie pełnił funkcję ogrzewania centralnego ratusza. Odbudowane zostały ceglane łuki tego pieca i ujawniono też pozostałości tynków. Piec z zewnątrz wykonany jest z piaskowca parczewskiego i ma piękne ciosy w narożniku.

Na przyszły rok zaplanowano prace związane z konserwacją ścian, w zakres których wejdzie czyszczenie ścian, spoinowanie i uzupełnienie ubytków, które nie było konieczne w tym momencie. Koniec drugiego etapu prac planowany jest na kwiecień 2013 roku. W ramach rewitalizacji ratusz nakryty będzie płytami stropowymi i nawierzchnią. Na zewnątrz będzie mur pokazujący obrys i niewielki amfiteatr. Osobnym przedsięwzięciem będzie kwestia zagospodarowania wnętrza. Jest to obiekt spory, a po odbudowie sklepień okazało się, że atrakcyjny do zagospodarowania.

– Plany do tej pory nie były może skonkretyzowane. Wiedzieliśmy o tym, że obiekt będzie udostępniony publicznie i że będzie tam jakaś forma muzealna czy trasa turystyczna. Obecnie te założenia zaczynają się coraz bardziej konkretyzować w związku z tym, że musimy przystępować do projektu, który pozwoli nam na oszacowanie kosztów związanych z dalszymi pracami. Chcemy aplikować też o środki zewnętrzne. W związku z powyższym te projekty i konkretyzacja funkcji zaczynają być nam na tym etapie coraz bardziej potrzebne – mówi Agnieszka Kaczmarczyk.

Wszystko wskazuje na to, że będzie to funkcja muzealna. – Planujemy urządzić w nim muzeum, które wykorzystywałoby najnowsze możliwości techniki, bo uważamy, że jedynie takie będzie w stanie przyciągnąć osoby zainteresowane zwiedzaniem go. Aranżacja ma nawiązywać do bogatej historii miasta. To jeden z najciekawszych elementów, na których możemy budować markę miasta – planuje burmistrz Olkusza, Dariusz Rzepka. Do realizacji śmiałych planów potrzebne są wysokie środki, których w kasie miasta stale brakuje. – Będziemy się ubiegać o dofinansowanie w programach krajowych, ale również chcemy aplikować o środki unijne w kolejnym etapie programowania – mówi włodarz miasta. Nikt nie pokusił się jeszcze o wycenę multimedialnego, podziemnego muzeum w Olkuszu. Po doświadczeniach innych miast w Polsce można jednak przypuszczać, że będzie to kilka milionów złotych.