Małopolski Szpital Chorób Płuc i Rehabilitacji w Jaroszowcu świętował 90. rocznicę wmurowania kamienia węgielnego pod swoją siedzibę. Podczas okolicznościowego spotkania przypomniano historię tego pięknego obiektu oraz dzieje sanatorium i szpitala na przestrzeni lat, a przybyli na uroczystość goście gratulowali placówce rozkwitu.
Decyzję o potrzebie wybudowania zakładu leczniczo-wychowawczego dla dzieci, który spełniałby funkcję profilaktyczno-leczniczą w leczeniu gruźlicy podjął w 1926 roku Wojewódzki Związek Samorządowy w Kielcach. Za umiejscowieniem szpitala na teranie położonego wśród rozległych lasów sosnowych, na piaszczystej glebie w sąsiedztwie Pustyni Błędowskiej Jaroszowca przemawiały przede wszystkim warunki geograficzne i klimatyczne. Okazało się, że panuje tu specyficzny mikroklimat, a powietrze jest suche i balsamiczne – idealne do leczenia chorób płuc. Szpitalowi nadano mu nazwę Rabsztyn, ze względu na niedalekie sąsiedztwo malowniczych ruin rabsztyńskiego zamku.
Projekt architektoniczny składającego się z budynków głównych oraz kilkunastu domków służbowych dla personelu zespołu szpitalnego stworzył inż. arch. Jan Witkiewicz-Koszczyc. W 2019 r. obchodzimy 90 rocznicę wmurowania kamienia węgielnego pod budowę obiektu, a niezwykle oryginalny architektonicznie budynek główny szpitala, wyróżniający się niemal całkowicie przeszkloną, harmonijkową fasadą ściany frontowej, sprzyjającą znakomitemu doświetleniu sal słońcem, ukończono w 1934 r. Inwestycja powstała kosztem ok. 6 mln przedwojennych złotych.
W 1934 roku zakład został uruchomiony jako prewentorium. Nie mając wystarczających środków na prowadzenie placówki, Województwo Kieleckie wypożyczyło ją Głównej Komendzie ZHP, która przejęła na siebie koszty wyposażenia i utrzymania ośrodka jako całorocznego sanatorium aż do wybuchu wojny. W tym czasie z leczenia zachowawczego, klimatyczno-spoczynkowego, ogólno-wzmacniającego i farmakologicznego korzystało jednocześnie ok. 180 dzieci w wieku 6-14 lat.
Po wybuchu wojny w 1939 roku sanatorium rozpadło się. Na około pół roku do Jaroszowca trafiła część pacjentów przepełnionego rannymi szpitala olkuskiego. Następnie obiekty szpitalne zajęli Niemcy, tworząc tutaj rodzaj szkoły muzycznej, a potem, w związku ze względu na przebiegającą nieopodal granicę pomiędzy Rzeszą a Generalną Gubernią – urząd celny. Jednakże już po roku przywrócono szpitalowi jego pierwotne przeznaczenie i placówka rozpoczęła leczenie gruźlicy u Niemców.
Po ofensywie Armii Radzieckiej w roku 1944, Rosjanie utworzyli tu szpital wojskowy, który pracował do roku 1945.
Po wojnie zdecydowano o remoncie budynków, doprowadzono prąd, kanalizację i uruchomiono centralne ogrzewanie. W lipcu 1946 roku jednostka wznowiła działalność pod nazwą Państwowe Sanatorium dla Dzieci w Rabsztynie. Na początek placówce było miejsce tylko dla 30 małych pacjentów. Stopniowo szpital doposażono w sprzęt medyczny (m.in. aparat RTG) oraz uruchomiono oddział obserwacyjny i zakaźny, a także zwiększono liczbę łóżek dla pacjentów do 130. Do końca 1959 roku, kiedy to placówkę przekształcono w sanatorium dla dorosłych, z kuracji w Jaroszowcu korzystało ok. 1300 dzieci rocznie.
W latach 60-tych XX-wieku zwiększono liczbę łóżek do 220, dokonywano zakupu sprzętu i urządzeń do diagnostyki, stosowano coraz nowocześniejsze metody leczenia. W roku 1967 placówka przyjęła nazwę Państwowe Sanatorium Przeciwgruźlicze „Rabsztyn” w Jaroszowcu, a w 1976 roku powstał tu Wojewódzki Zespół Leczniczo-Rehabilitacyjny. Wśród tysięcy pacjentów znaleźli się wybitny polski malarz prymitywista Nikifor, a także pisarz i pieśniarz Stanisław Grzesiuk.
Wyspecjalizowanie się szpitala w diagnostyce oraz leczeniu chorób płuc i zmiana profilu leczonych spowodowała, że w 1984 roku zespół został przekształcony w Wojewódzki Szpital Chorób Płuc w Jaroszowcu i praktycznie pod tą samą nazwą (poszerzoną ostatnio o rehabilitację) funkcjonuje do dzisiaj. W ostatnich latach szpital przeszedł kolejną metamorfozę. Kojarzony przez lata wyłącznie z leczeniem gruźlicy poszerzył swoją działalność medyczną. Obecnie jednym z podstawowych zadań placówki jest rehabilitacja płuc, z której najczęściej korzystają osoby w podeszłym wieku. Oprócz tego realizuje rehabilitację ogólnoustrojową w trybach całodobowym i dziennym. Do dyspozycji pacjentów są poradnie pulmonologiczna i rehabilitacyjna, a dzięki funduszom z Budżetu Obywatelskiego Małopolski w ostatnim czasie wzbogacił się o kriokomorę. Od maja 2018 roku szpitalowi patronuje Edmund Wojtyła, lekarz, brat Karola Wojtyły, późniejszego papieża, świętego Jana Pawła II.
