Ochrona bioróżnorodności Pustyni Błędowskiej

W tym roku na południowej części Pustyni Błędowskiej rozpoczęły się prace, których celem jest usunięcie odrostów gatunków roślin wprowadzonych przed laty sztucznie przez człowieka. Jest to kolejny etap zleconych przez Gminę Klucze prac, przywracających na pustyni odpowiednie warunki siedliskowe roślinności napiaskowej. Pustynia Błędowska jest obecnie objęta trzema formami ochrony: jest ona częścią Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd, użytkiem ekologiczny oraz Specjalnym Obszarem Ochrony Siedlisk Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Zgodnie z warunkami ostatniej z wymienionych form ochrony, jako kraj członkowski Unii Europejskiej mamy obowiązek zapewnić siedliskom napiaskowym występującym na Pustyni Błędowskiej warunki sprzyjające ochronie lub zadbać o odtworzenie ich dobrego stanu. W dużym skrócie oznacza to, że z obszaru pustyni należało usunąć wszelką roślinność wprowadzoną sztucznie przez człowieka oraz tę, która wkroczyła tutaj wraz ze zmianą żyzności podłoża w efekcie prowadzonych nasadzeń. W przeszłości roślinność ta była wprowadzana w celu zatrzymania piasku nawiewanego z pustyni na okoliczne miejscowości (w tamtych latach obszar o pustynnym charakterze był większy niż obecnie).

Na czym polegają prace?
Obecnie na Pustyni Błędowskiej trwa usuwanie odrostów takich gatunków roślin jak: wierzba kaspijska, topola, osika, brzoza brodawkowata, sosna zwyczajna, trzcinnik piaskowy i wydmuchrzyca piaskowa (niektóre z nich są efektem wykiełkowania zalegających w glebie nasion). Działania te są częścią większego projektu pn.: „Ochrona cennego przyrodniczo obszaru Pustyni Błędowskiej oraz jego promocja” dofinansowanego ze środków unijnych. Warto zaznaczyć, że przedmiotowy projekt był najlepiej oceniony ze wszystkich złożonych wniosków w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020, otrzymując 93% maksymalnej liczby punktów.

Koszt prac związanych z usuwaniem odrostów po procedurze przetargowej wynosi ok. 320 000 zł, natomiast wartość całego projektu to kwota blisko 2 mln zł.

Odrosty są ręcznie lub mechanicznie wyrywane. W pierwszej kolejności prace prowadzone są na płatach muraw napiaskowych, gdzie zachować należy szczególną ostrożność (aby nie zniszczyć siedliska). Następnie, w ramach kolejnego etapu, prace przeniosą się poza obszar występowania muraw czyli na tzw. pola deflacyjne, które powinny być pozbawione wszelkiej roślinności, aby stanowić „magazyn” piasku nawiewającego na murawy siedlisk napiaskowych.

Projekt, o którym mowa, obejmuje nie tylko prace polegające na usuwaniu niepożądanych odrostów, ale również wiąże się z uatrakcyjnieniem terenu pod względem turystycznym. Według zapisów w projekcie, celem takich działań jest stworzenie spójnej, estetycznej i zorganizowanej przestrzeni na chronionym terenie Pustyni Błędowskiej poprzez stworzenie tzw. bufora ekologicznego w postaci małej infrastruktury turystycznej. Składać się na nią będzie wioska pustynna z altanami, wiatami widokowymi i pomostami spacerowymi, co wpłynie na uporządkowanie ruchu turystycznego. Dodatkowo zlokalizowana przy wjeździe od ul. Bolesławskiej droga dojazdowa prowadząca do „wioski pustynnej” zostanie utwardzona i odpowiednio przygotowana m.in. poprzez budowę tzw. mijanek dla pojazdów.

Dla turystów i przyrodników
Opisane działania to nie wszystkie plany związane z Pustynią Błędowską. Gmina Klucze ubiega się o dofinansowanie kolejnego projektu pod nazwą „Aktywizacja turystyczna Pustyni Błędowskiej w oparciu o lokalne zasoby przyrodnicze – etap I”. W ramach tego przedsięwzięcia planowane jest powstanie oczekiwanej przez turystów ścieżki rowerowo-spacerowej biegnącej od wzgórza „Czubatka” w Kluczach w głąb Pustyni Błędowskiej, przez Dolinę Białej Przemszy aż do Przylaszczkowego Szlaku Rowerowego. Ścieżka zostanie urozmaicona kładką na palach wyniesioną ponad koryto rzeki. Niezwykle ciekawym elementem infrastruktury turystycznej będzie ok. 18-metrowa wieża widokowa, która powstanie w pobliżu doliny Białej Przemszy. W projekcie przewidziano także niezbędne udogodnienia sanitarne w postaci nowoczesnej toalety modułowej, która będzie umiejscowiona na „Czubatce” w Kluczach.

„Wojskowa” pustynia też ma atrakcje
Do podobnego projektu, jak ten realizowany w latach 2011-2014 przez Gminę Klucze, przystąpił także Rejonowy Zarząd Infrastruktury w Krakowie, który w części północnej („wojskowej”) Pustyni Błędowskiej prowadzi przedsięwzięcie pod nazwą „Kompleksowa ochrona nieleśnych siedlisk przyrodniczych na terenach wojskowych w obszarze Natura 2000”. Na ten cel RZI pozyskał (podobnie jak nasz samorząd) dofinansowanie z Unii Europejskiej i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Na początku marca zakończono tam prace polegające na usuwaniu drzew i krzewów z terenów siedlisk przyrodniczych Natura 2000.

Niedawno ruszyła tam też budowa platformy widokowej, która powstanie w Chechle na wzgórzu „Dąbrówka” przy rozebranym bunkrze wojskowym. Platforma będzie miała konstrukcję stalową na fundamencie żelbetowym. Jej kształt – trójkąt równoboczny o boku długości 18 metrów – ma nawiązywać do pozostałości fundamentu wieży widokowej. Wejście na platformę usytuowane będzie od strony północnej (czyli wjazdu na ten teren), natomiast od strony zachodniej zostaną zamontowane: pochylnia dla osób niepełnosprawnych i most drewniany umożliwiający dojazd osobom na wózkach inwalidzkich do platformy. Na miejscu znajdzie się 8 tablic informacyjnych i stacja meteorologiczna.

Platforma widokowa będzie jedynym miejscem na północnej części Pustyni Błędowskiej dostępnym dla turystów. Natomiast znajdujący poniżej wzniesienia obszar piasków śródlądowych stanowi zamknięty teren wojskowy.

Rafał Jaworski/UG Klucze