Olkusz: zagadka synagogi i miejskich murów

Ogłoszenie UMiG Olkusz
Dobiegają końca sondażowe badania archeologiczne prowadzone od dwóch tygodni na zlecenie Urzędu Miasta i Gminy w Olkuszu na terenie pomiędzy ulicami Górniczą i Bóżniczą w Olkuszu, gdzie niegdyś wznosiły się miejskie mury obronne oraz baszta i synagoga. Badania przyniosły ciekawe odkrycia.

– Olkusz to miasto z bogatą historią. Cieszą kolejne znaleziska, które nie tylko są gratką dla historyków i archeologów, ale także stanowią potencjał turystyczny. Wszystkie odkrycia traktujemy jako naukę historii, do której mamy duży szacunek. Zastanawiamy się też nad możliwościami ich ekspozycji w przyszłości – komentuje burmistrz Roman Piaśnik.

Przypomnijmy, że Olkusz został otoczony kamiennymi murami obronnymi w XIV wieku. Mur miejski miał ponad 1100 metrów długości i 9 metrów wysokości. Broniło go 15 baszt. W 1584 roku w jednej z baszt wybudowano synagogę. W 1648 r., olkuscy augustianie odsprzedali Żydom uliczkę sąsiadującą z synagogą oraz trzy wolne place, gdzie powstała żydowska dzielnica. Żydzi zobowiązani byli do konserwacji murów miejskich na odcinku przy synagodze. Mury miejskie baszty i bramy zostały rozebrane na początku XIX wieku. Wtedy rozbudowano też synagogę. Żydowska świątynia została zniszczona przez Niemców podczas okupacji, a w 1957 roku ostatecznie zburzona.

– Ponieważ chcemy przygotować koncepcję zagospodarowania terenu stanowiącego własność gminy Olkusz w zakresie uczytelnienia przebiegu murów obronnych, konieczne było wykonanie sondażowych badań archeologicznych, których przeprowadzenie sugerował Małopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Krakowie. Chcieliśmy się upewnić, w jakim stanie zachowały się mury obronne, baszta, a także synagoga. Stan zachowania tych obiektów pozwoli określić w jakim zakresie i w jaki sposób w przyszłości będziemy mogli je wyeksponować – wyjaśnia Agnieszka Kaczmarczyk, Miejski Konserwator Zabytków w Olkuszu.

Ekscytacji odkryciami nie kryje prof. Dariusz Rozmus, prowadzący nadzór nad badaniami archeologicznymi: – Okazało się, że mury obronne i mury tzw. baszty żydowskiej o grubości 180 cm zachowały się do wysokości prawie trzech metrów. Baszta i fragment muru są gotowe do odsłonięcia. Podczas badań odkryto XIX wieczny poziom synagogi, która była niejako nastawiona na basztę i mur miejski. W XIX wieku, po wyburzeniu murów miejskich, synagoga została rozbudowana na zachód. Wtedy wybudowano szerokie, główne wejście. Posadzka tego wejścia została wyłożona białymi i czerwonymi płytkami, które częściowo się zachowały. Zachowały się także ślady po drewnianych legarach podłogi synagogi. Odkrywane materiały budowlane wskazują wyraźnie na różne fazy przebudowy podłogi. Ciekawostką są pięknie zachowane schody zarówno przy wejściu głównym do przedsionka, jak i zejściu do centralnego pomieszczenia synagogi. Na fragmentach ścian zachowały się tynkowania. Budowa XIX wiecznej synagogi z wykorzystaniem przebiegu muru obronnego tak naprawdę ocaliła ten odcinek średniowiecznych obwarowań miasta. Można domniemywać, że relikty starszej XVI wiecznej synagogi znajdują się w obrębie murów baszty pod poziomem zabudowy z XIX wieku. Podczas badań znaleźliśmy sporo ceramiki z XIX i XX wieku. Teraz odkryte relikty zostaną przykryte i zasypane. Mam nadzieję, że będzie dalszy ciąg badań w najstarszej części synagogi i że w przyszłości odkryte relikty baszty i związanej z nią synagogi będą wyeksponowane – mówi, podsumowując ostatnie odkrycia.

UMiG Olkusz