Przeszli „drogą do śmierci” olkuskich Żydów

O tej rocznicy wie niewiele osób, są i tacy, którzy wolą o niej nie pamiętać. Dlatego nie było tłumów podczas Marszu Pamięci, jaki odbył się w niedzielę, 13 czerwca, dokładnie w 68. rocznicę likwidacji getta w Olkuszu. W marszu upamiętniającym trzy tysiące olkuszan wymordowanych w obozach zagłady wzięło udział zaledwie kilka osób. Ze zniczami w rękach przeszły one spod budynku starostwa na dworzec kolejowy. Taka była ostatnia droga olkuszan wyznania mojżeszowego, którzy przez wiele wieków uczestniczyli w kształtowaniu historii, tradycji i kultury miasta, a Olkusz uważali za swój rodzinny dom.

Organizatorem marszu było Stowarzyszenie Kulturalne „Brama”. Inicjatywę kilka lat temu podjął Ireneusz Cieślik. W tym roku oprócz przejścia ulicami: Szpitalną, Kościuszki, Nulla i Króla Kazimierza Wielkiego, uczestnicy marszu przygotowali listy z nazwiskami olkuszan bestialsko pomordowanych w komorach gazowych. Znalazło się tam ponad półtora tysiąca nazwisk, które udało się ustalić historykowi Krzysztofowi Kocjanowi. Pomagali mu Ireneusz Cieślik i Olgerd Dziechciarz. Do list dołączono wstrząsające zdjęcia Żydów pędzonych, bocznymi wówczas, ulicami miasta na śmierć. Ich kopie udostępniło muzeum PTTK w Olkuszu.
Wielkie płachty z gwiazdą Dawida muszą robić wrażenie. Nazwiska na nich zamieszczone mieszczą się ledwie, choć wydrukowane są „drobnym maczkiem”. To już nie bezimienny tłum pomordowanych, którzy nie mają twarzy ani własnej historii. To pięcioletni Arie Briks, który idąc z matką za rękę, popędzany przez esesmanów i szczuty psami, nie wiedział, co się dzieje i jaki zgotowano mu los. To ośmioletnia Frania Gold, która gdyby żyła w dzisiejszych czasach, pewnie martwiłaby się o to jaką sukienkę założy na Dni Olkusza i czy zdąży poprawić do końca roku szkolnego ocenę z matematyki. To nastolatka Rachela Grynberg – 68 lat temu umierała z głodu, pragnienia i przerażenia, dziś pewnie martwiłaby się tym, że pryszczaty kolega ze szkolnej ławki nie zwraca na nią uwagi i nie odpisuje jej na GG. A 27-letni Natan Gringlas? Może miał żonę i gromadkę małych dzieci? Może tam w komorze gazowej obozu zagłady myślał tylko o tym, że nie zdołał ocalić swojej rodziny?
Te listy, które zawisły w wielu miejscach Olkusza, mają twarze. Są to twarze tych, którzy tak jak my dziś, pragnęli szczęścia, normalnego życia, rodzinnego ciepła. To tak jakby w ciągu kilku dni zniknęli za zawsze wszyscy mieszkańcy centrum Olkusza, albo połowa tych, którzy mieszkają na Osiedlu Młodych. Wszyscy: mężczyźni, kobiety, dzieci, nawet niemowlęta w wózkach.
Dlatego, niezależnie od światopoglądu, trzeba pamiętać i czasem, niekoniecznie z okazji rocznic, zatrzymać się na chwilę i położyć kamień na żydowskich nagrobkach na cmentarzach przy ulicach Kolorowej i Kantego. Zadumać się na placu przy synagodze żydowskiej na ulicy Bóźniczej czy przy starym kasztanowcu na Kościuszki, gdzie dokonano brutalnej egzekucji Żydów. Warto przystanąć w ciszy na dworcu kolejowym i przypomnieć sobie, że dla wielu mieszkańców naszego miasta był on ostatnim przystankiem przed śmiercią.