Starostwo Powiatowe w Olkuszu wydało i w dniu 25. marca przedstawił mieszkańcom Olkusza na spotkaniu w BWA, piękny i ciekawy, atrakcyjny dla wszystkich mieszkańców Powiatu, album pod tytułem „Szkice z dziejów. 200 lat Powiatu.” Powiat Olkuski został powołany 17. kwietnia 1810 roku. „Dekretem królewskim z 17 kwietnia 1810 roku Nową Galicję podzielono na cztery departamenty i 40 powiatów. W departamencie krakowskim znalazł się powiat olkuski, obok pileckiego i lelowskiego przyłączonych z dawnego departamentu kaliskiego. Utworzone na mocy wspomnianego dekretu powiaty olkuski, pilecki i lelowski, pomimo póżniejszych korektur przebiegu granic,stały się trwałymi strukturami administracyjno-terytorialnymi, a co za tym idzie-także elementem kształtującym więzi regionalne.”
Trzeba powiedzieć, że dla miłośników lokalnej przeszłości rzec to wyjątkowo ciekawa. Nie tylko ze względu na znakomitą formę graficzną, unikatowe zdjęcia, ale i wiadomości z przeszłości: poważne, smutne i śmieszne, otwierające drzwi do codziennego życia ówczesnych ludzi, których już od dawna nie ma. Dr Marcin Sepiał, specjalizujący się w odtwarzaniu przeszłości miast i miasteczek Małopolski, opowiada o skomplikowanych dziejach Powiatu, kiedy to raz sięgał swoim obszarem aż do dzisiejszej Dąbrowy Górniczej (która zresztą takiej nazwy nie miała), Żarek, Lelowa i daleko za Pilicę, drugi raz jego granice zmieniały się diametralnie, a dziś jest jedną dziesiątą tamtego powiatu z wieku XIX. Czegóż tam nie ma w materiale uczonego znawcy. Np. czytamy, że w roku 1827 w Olkuszu mieszkało 2170 ludzi, a w roku 1863 – 2026. Domów drewnianych było 86, a murowanych 61…
Ciekawe, że większa od Olkusza była Pilica. W roku 1827 było w tym prywatnym miasteczku 2911 mieszkańców, a w roku 1863 – 3524 mieszkańców. Dodajmy, że w Wolbromiu zamieszkiwało 3000 mieszkańców, a w Sławkowie – 2500. W Pilicy domów drewnianych było 151, murowanych 70.
W powiecie ówczesnym, w roku 1877 zamieszkiwało prawie 90 tys. ludzi. Liczba ludności systematycznie rosła i w roku 1908 mieszkało prawie 170 000 osób. Dla przypomnienia: w obecnych granicach powiatu, zajmującego 622 km kwadratowe, zamieszkuje 114 426 osób. Liczba ludności Olkusza -wg. danych z r. 2007- 37 249 osób, liczba ludności w mieście i gminie Olkusz -50 366 osób.
W roku 1868 pozbawiono praw miejskich na terenie powiatu olkuskiego wszystkie, z wyjątkiem Olkusza, dotychczasowe miasteczka: Skała, Sławków. Ogrodzieniec, Kromołów, Pilica i Żarnowiec. Otrzymały one status osady. Wtedy także utworzono gminy: Bolesław, Cianowice, Kidów, Kroczyce, Kromołów, Minoga, Ogrodzieniec, Pilica, Rabsztyn, Sułoszowa, Wolbrom, Żarnowiec i Jangrot. Od powiatu odłączono gminę Kromołów i przyłączono ją do nowo utworzonego powiatu będzińskiego. Tego rodzaju informacji we wspomnianym artykule dr. Marcina Sepiała znajdziemy pełne garście. Ciekawe są informacje prasowe z XIX wieku o powiecie olkuskim. Poważne, tragiczne i śmieszne, jak życie…Oto kilka przykładów, głównie z ówczesnych gazet kieleckich:
„W miesiącu listopadzie br (1870) wśród nocy okradziono kościółek filialny we wsi Dłużec…”
„Słyszeliśmy, że na kopalni Bolesław w sąsiedztwie Olkusza w głębokości pięciu sążni odkryto bogate gniazdo srebrodajnego kruszcu ołowiu, które w ciągu 4 miesięcy czasu wydało pruskiej wagi kilkanaście tysięcy cetnarów i jeszcze daleko do wyczerpania…”
„Mieszkaniec osady Skała, 60 lat liczący, jadąc do wsi Przeginia wraz z żoną zamarzł na śmierć…”
„W Olkuszu 2.lutego balowano, ale niefortunnie, bo zaledwie 12 dam przybyło na zabawę”…
Prawdziwie tragiczną wiadomość podaje Gazeta Warszawska z roku 1886:
„W Warszawie rozeszła się wieść o doszczętnym zniszczeniu przez pożar starego miasteczka, a dziś osady w Olkuskiem, Wolbromia…Ogień wybuchnął 22.bm o godzinie 1 ½ po południu w jednym z domów zacieśnionego rynku. W przeciągu pół godziny cała połać rynkowa, przeważnie drewniana, tonęła już w morzu płomieni. O ratunku nie myślano zupełnie – ratowano życie…Spaliło się ogółem około 80 domów, w tej liczbie sporo murowanych, mieszczących zarząd wójta gminy, pocztę i szkołę. Kościół…ocalał…W płomieniach straciła życie p. Dąbrowska, żona miejscowego pocztmistrza”.
Takich wiadomości i reportaży z miejscowości powiatu olkuskiego jest kilkanaście. Ciekawe instrukcje produkcji gorzałki, dziś bimbru, znajdziemy w artykule „Słowo o Olkuskiej ziemi i gorzelnictwie”.
Prawdziwą rewelacją są kopie zdjęć z lat 30. ub. stulecia wykonanych przez zawodowych fotoreporterów największej ówczesnej gazety, Ilustrowanego Kuriera Codziennego, czyli jak wtedy mówiono Ikaca. Mamy oto „Powiat Olkuski w obiektywie.” Cała nędza Olkusza, ruiny i rudery, ale także życie tętniące w tym miasteczku. Oto ludzie, ulice i podwórka Olkusza, widoki z miasta. Targ na Rynku, handel butami i wędlinam – pęta kiełbas na drągach (zapewne wtedy nie było Sanepidu!), odpust, uroczystości. Olkusz, którego już nie ma. Ludzie, rolnicy na targu, olkuszanki w strojach ludowych, dzieci na ciasnych uliczkach. Gdzieniegdzie auto. Znakomite technicznie zdjęcia, przygnębiające… Mamy także konterfekty władz Powiatu z tamtego czasu, rocznicowe uroczystości przy grobie Francesco Nullo z gośćmi z Bergamo, pozdrawiającymi mieszkańców, wtedy jeszcze nie tak groźnymi pozdrowieniami faszystowskimi. Wreszcie zabytki Powiatu Olkuskiego: chatki w Ojcowie, karczma w Sławkowie, zamek w Pieskowej Skale.
Maciej Przegonia – urodzony w Olkuszu, obecnie emeryt, literat i publicysta z Wrocławia- zamieścił wspomnienia o życiu policjantów i ich rodzin, gdyż jego ojciec był komendantem policji w Kluczach.
Starostwo Powiatowe wydaje – i wydało dotąd kilkanaście różnych materiałów dotyczących Powiatu Olkuskiego, jak materiały promocyjne, które rozpowszechniane są wśród gości, ośrodków kultury, urzędów miejskich i powiatowych. Jak stwierdził Jerzy Nagawiecki, Autor albumu, chodzi o to, aby Urząd Powiatowy był widziany inaczej, niż wyłącznie jako instytucja do spraw formalnych, ale również jako promotor naszej pięknej Ziemi, jako współtwórca społecznej więzi mieszkańców.
„Szkice z dziejów. 200 lat Powiatu Olkuskiego”. Koncepcja i redakcja: Jerzy Nagawiecki. Współpraca: Olgerd Dziechciarz. Korekta: Olgerd Dziechciarz i Jarosław Nowosad. Skład i druk: Centrum Poligraficzno-Reklamowe OMGA ART32-300 Olkusz, Bogucin Mały 78.
Zdjęcia ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego.
[quote name=”Aleut”]Jedno z praw Murphiego brzmi: Fachowiec jest zawsze z zewnątrz 😉 Komentatorka Mirka kieruje się tym prawem. Nie będę z nią dyskutował, bo inne prawo Murphiego brzmi: Nie polemizuj z głupcem, bo inni mogą nie dostrzec różnicy ;-))[/quote]
Aleut, cuchniesz olkuskim pseudohistorykiem 😆
[quote name=”Mirka”]Bardzo dobrze, że tekst napisał dr Marcin Sepiał, a nie któryś z olkuskich pseudohistoryków.[/quote]
Zgadzam się z tym stwierdzeniem. Szkoda historii Olkusza dla pseudohistoryków.
Jedno z praw Murphiego brzmi: Fachowiec jest zawsze z zewnątrz 😉 Komentatorka Mirka kieruje się tym prawem. Nie będę z nią dyskutował, bo inne prawo Murphiego brzmi: Nie polemizuj z głupcem, bo inni mogą nie dostrzec różnicy ;-))
Też tak uważam. Im by się nie wybaczyło, że poprzekręcają nazwy okolicznych miejscowości, nazwiska itd. On z Krakowa, ot mu wolno. Poza tym podatki od tego co zarobi powędrują do Krakowa i wykorzysta się je na jakieś pożyteczne cele, a nasze olkuskie władze to przecież by je zmarnowały. Brawo Mirka!
Bardzo dobrze, że tekst napisał dr Marcin Sepiał, a nie któryś z olkuskich pseudohistoryków.