Po trzech latach wytężonych prac konserwatorskich zabytkowe Organy Hansa Hummla i Jerzego Nitrowskiego wróciły na swoje miejsce. Z tej okazji w minioną niedzielę w olkuskiej bazylice św. Andrzeja Apostoła odbyła się podniosła uroczystość związana z poświęceniem oraz zaprezentowaniem najstarszego w Polsce tego typu instrumentu.
Jeszcze do niedawna organy rozebrane do najmniejszych piszczałek przechodziły gruntowną renowację w holenderskim Zaandam. Projekt renowacji, na rzecz którego zawiązało się Stowarzyszenie na Rzecz Historycznych Organów Hansa Hummla w Olkuszu z dr hab. Krzysztofem Urbaniakiem, był finansowany z budżetu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, wspólnotę parafii św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu oraz przez prywatnych mecenasów, w tym przez Fundację Hermann-Reemtsma Stiftung z Hamburga. W konserwację instrumentu aktywnie włączyło się również Stowarzyszenie Baltisches Orgel Centrum z Niemiec. Prace konserwatorskie wyceniane na cztery miliony złotych prowadził holenderski warsztat organmistrzowski Flentrop Orgelbouw, a także krakowski warsztat konserwatorski Modulus.
Efekt żmudnych prac mających wielu ojców i fundatorów, zachwyca zarówno oczy, jak i uszy. – Kiedy Jerzy Nitrowski kończy budowę organów katedry gnieźnieńskiej, czyni zadość poleceniu arcybiskupa Macieja Łubieńskiego, który stwierdził, że bez organów kościół jest niemy. Jerzy Nitrowski z pewnością pamiętał wówczas zaczęte jeszcze przez swojego nauczyciela Hansa Hummla organy olkuskie, których budowę kończy w 1633 roku u progu swojej kariery. Poprzez dzisiejszy akt poświęcenia organów my także pragniemy przywrócić bazylice św. Andrzeja w Olkuszu głos jej ponad czterystuletnich organów, których brzmienie towarzyszyło kilkudziesięciu pokoleniom olkuszan. To wspaniałe dzieło, przez kolejne pokolenia służyć będzie liturgii oraz musica sacra. Będzie gromadzić wokół siebie ludzi sztuki, stanowić trwały ślad troski o materialne dziedzictwo kulturowe Polski – mówił podczas niedzielnej Eucharystii ks. Mieczysław Miarka, proboszcz parafii pw. św. Andrzeja.
Gospodarz miejsca, które ponownie może pochwalić się najstarszymi w kraju organami był koncelebransem mszy. Przewodniczył jej biskup Grzegorz Kaszak, dokonując poświęcenia instrumentu. Pasterz diecezji sosnowieckiej podczas homilii przypomniał, jak ważną rolę w kościele pełni muzyka. – Już św. Augustyn zachęcał do wielbienia Boga śpiewem mówiąc, że kto dobrze śpiewa podwójnie się modli.
Późnorenesansowe organy, w których mimo upływu lat zachowały się oryginalny mechanizm i piszczałki, wypełniły swoim dźwiękiem bazylikę po trzech latach ciszy. Za klawiszami instrumentu usiadł dr hab. Krzysztof Urbaniak, koordynator renowacji. – To najstarsze organy nie tylko w Polsce, ale i na świecie – przypomina dr hab. Urbaniak.
Podczas świątecznej liturgii nie zabrakło gości specjalnych. Obok przedstawicieli władzy samorządowej w osobach burmistrza Romana Piaśnika, starosty Pawła Piasnego, a także radnych różnego szczebla, we mszy św. w bazylice udział wzięli posłowie, senatorowie, minister Andrzej Adamczyk oraz wicepremier Beata Szydło. Na zaproszenie odpowiedzieli również goście z zagranicy – członkowie stowarzyszeń z Niemiec i Holandii.
– Wszystkim, dzięki którym mamy przepięknie brzmiące, odrestaurowane organy Hansa Hummla mówię staropolskim zwyczajem: Bóg zapłać. Niech sam Bóg będzie dla Was nagrodą, a olkuskie organy niech wydają same piękne dźwięki na jeszcze większą cześć i uwielbienie Pana, dostarczając wzruszeń, miłych doznań każdemu człowiekowi, który będzie miał okazję posłuchać ich brzmienia – dodał w trakcie Eucharystii biskup Kaszak.
Niedzielnej mszy św. o godz. 13:00 towarzyszyły niezwykłe doznania muzyczne. Wystąpili bowiem wybitni artyści: Krzysztof Urbaniak (Łódź, Kraków) – organy, kierownictwo artystyczne; Joanna Radziszewska (Kraków) – sopran; Marta Wróblewska (Białystok) – sopran; Piotr Zawistowski (Białystok) – bas; Łukasz Mosur (Łódź) – organy; Teresa Piech (Kraków) – skrzypce barokowe; Justyna Skatulnik (Kolonia) – skrzypce barokowe, altówka barokowa; Thomas Eriedlaender (Drezno) – kornet; Alexander Brungert (Kolonia) – puzon barokowy; Schola Cantorum Katedry Organów i Muzyki Kościelnej Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi, Rafał Maciejewski (Łódź) – kantor, kierownictwo scholi. Przyjazd muzyków opłaciło Stowarzyszenia na Rzecz Historycznych Organów Hansa Hummla i Jerzego Nitrowskiego.
– Dzięki pracy wielu rąk niezwykłe dzieło świata muzyki i budowy instrumentów zostało obudzone do nowego życia. Fundacja Hermann-Reemtsma Stiftung z Hamburga pragnie wyrazić swoją radość w faktu, że mogła się przyczynić do zachowania tego cennego obiektu dziedzictwa kulturowego. Dziękujemy wszystkim, którzy swoją pracą włączyli się w proces konserwacji olkuskich organów oraz tym, którzy poprzez swoją odwagę i wsparcie tę konserwację umożliwili. Bez Jerzego Nitrowskiego rozpoczęte przez Hansa Hummla organy nie zostałyby ukończone w tej jakości. Można powiedzieć, że dzieło to było siedemnastowieczną polsko-niemiecką koprodukcją. Konserwacja olkuskich organów w XXI wieku była nawet kooperacją europejską prowadzoną pod polskim kierunkiem. Na szczęście język muzyki jest uniwersalny, wybrzmiewa on ponad granicami państw, dlatego pomimo niewystarczającej znajomości języka polskiego odważyliśmy się podążyć za głosem organów do Olkusza – zaznaczył ponadto jeden z przedstawicieli niemieckiej fundacji.
Niedzielne, uroczyste poświęcenie organów było jedynie wstępem do XIX Międzynarodowych Dni Muzyki Organowej i Kameralnej, które odbywały się w bazylice na początku tygodnia. W poniedziałek wybrzmiał recital organowy w wykonaniu Holendra Pietera van Dijka oraz Dariusza Bąkowskiego-Koisa. We wtorek odbył się koncert organowo-kameralny pod kierownictwem Agnieszki Budzińskiej-Bennet, podczas którego na organach zagrali Martin Rost ze Stralsundu oraz Andrzej Szadejko z Gdańska. Instrumentalistom towarzyszyła Schola Cantorum Akademii Muzycznej im. St. Moniuszki w Gdańsku. Ostatnim punktem festiwalu był środowy koncert Marcina Szelesta, Juliana Gembalskiego, a także zespołu Harmonia Sacra.
Projekt XIX Międzynarodowych Dni Muzyki Organowej i Kameralnej w Olkuszu został zrealizowany przy wsparciu finansowym Miasta i Gminy Olkusz oraz Starostwa Powiatowego w Olkuszu. Organizatorzy: Bazylika św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu, Stowarzyszenie na Rzecz Historycznych Organów Hansa Hummla oraz Miejski Ośrodek Kultury w Olkuszu. Sponsorzy: Drukarnia Dela i Hotel Victoria. Patronat medialny: Przegląd Olkuski.
