Ranking samorządów: kto najwięcej wziął z Unii?

Wejście Polski do Unii Europejskiej otworzyło przed samorządami możliwość pozyskiwania zewnętrznych środków na różnego rodzaju inwestycje i przedsięwzięcia. Ile unijnych funduszy w przeliczeniu na jednego mieszkańca pozyskał nasz powiat i gminy w ciągu minionego dziesięciolecia? Czasopismo „Wspólnota” opublikowało właśnie „Ranking wykorzystania środków z UE w latach 2004 – 2014”.

Zestawienie wykonane przez profesora ekonomii Pawła Swianiewicza z Uniwersytetu Warszawskiego oraz doktor nauk ekonomicznych Julitę Łukomską oparte jest przede wszystkim na danych pochodzących z samorządowych sprawozdań budżetowych. – Dane pochodzące ze sprawozdań budżetowych nie dają nam pełnego obrazu, ponieważ znacząca część dotacji unijnych pozyskiwana jest bezpośrednio przez spółki komunalne. Podobnie jak w przypadku rankingu wydatków inwestycyjnych, staramy się zmniejszyć skalę tego błędu. W tym celu wykorzystujemy wyniki ankiety dotyczącej aktywności spółek. (…) jeśli chodzi o miasta powiatowe dane o funduszach pozyskiwanych przez spółki odnoszą się do lat 2011–2014. Niestety, gromadzone w ten sposób dane są niepełne, gdyż nie wszystkie miasta odpowiadają na ankietę. Stopa zwrotu jest niewielka zwłaszcza w przypadku miast powiatowych (na ankietę odpowiada mniej niż połowa). (…) Ograniczyliśmy się do spółek odpowiadających za wykonywanie usług będących zadaniami własnymi gminy, a jako spółki komunalne rozumieliśmy takie, w których miasto ma przynajmniej 50 proc. udziałów – wyjaśnia prof. Swianiewicz.

W klasyfikacji województw Małopolska uplasowało się na 10 pozycji (705,46 zł w przeliczeniu na jednego mieszkańca). W tej kategorii zdecydowanym liderem jest województwo warmińsko – mazurskie (1125,69 zł). Stawkę zamyka województwo śląskie (342,90 zł). Z kolei w grupie miast wojewódzkich Kraków znalazł się na przedostatniej pozycji (2130,58 zł). Najlepiej wypadł Gdańsk (6271,98 zł), a ostatnią, 18 pozycję, zajął Gorzów Wielkopolski (2098,10 zł).

Autorzy rankingu podkreślają, że skala wykorzystywanych funduszy jest bardzo zróżnicowana. „Na jednym biegunie mamy 19 samorządów, w których suma zdobytych środków była niższa niż 100 zł w przeliczeniu na jednego mieszkańca (czyli mniej niż 10 zł na głowę rocznie). W grupie tej jest 8 powiatów, 3 miasta powiatowe, 3 mniejsze miasta i 5 gmin wiejskich. Ponad połowa z tej dziewiętnastki to gminy i powiaty mazowieckie. Nie bez znaczenia jest zapewne fakt, że Mazowsze dostało do dyspozycji najmniej środków unijnych (w przeliczeniu na mieszkańca). Ale wpływ na tak niski wynik miała zapewne pasywność tych samorządów – przecież innym jednostkom z tego samego regionu przyjęta alokacja środków między województwa nie przeszkodziła w uzyskaniu znacznie większych dotacji. Drugim stosunkowo licznie reprezentowanym w tej grupie regionem jest Wielkopolska, z której pochodzą trzy jednostki z mniej niż 100 zł funduszy unijnych na jednego mieszkańca” – czytamy w rankingu.

45 samorządów zdobyło dotacje wynoszące więcej niż 5 tysięcy zł w przeliczeniu na 1 mieszkańca, czyli rocznie ponad 500 zł. W czołówce rankingu również widać spore zróżnicowanie – mamy tu jedno miasto wojewódzkie (Gdańsk), cztery miasta na prawach powiatu (Przemyśl, Krosno, Sopot, Tychy), jedno miasto powiatowe, 16 małych miast i 23 gminy wiejskie. Prof. Swianiewicz podkreśla, że w ścisłej czołówce są przedstawiciele wszystkich województw oprócz kujawsko-pomorskiego i wielkopolskiego, ale niekoniecznie dominują regiony Polski Wschodniej, do których napływ dostępnych do wykorzystania funduszy był największy. Wśród liderów najwięcej jest bowiem samorządów śląskich (7), pomorskich (6), dolnośląskich (5) oraz lubelskich, łódzkich i zachodniopomorskich (po 4).

Jak na tym tle wypadają nasze samorządy?

Wśród 314 powiatów olkuski zajmuje 210 miejsce, z wydatkami per capita na poziomie 305,51 zł. Liderem zestawienia jest powiat przasnyski (woj. mazowieckie) – 2 475,37 zł. Listę zamyka powiat pruszkowski (woj. mazowieckie) z kwotą 63,09 zł

W gronie miast powiatowych Olkusz plasuje się na 125 pozycji (1 218,05 zł). Dla porównania podajmy, że zajmujący pierwsze miejsce Janów Lubelski może pochwalić się kwotą 6 740,35 zł. Ostatnia lokata (267) przypadła Mińskowi Mazowieckiemu (28,82 zł). Pobliski Chrzanów zajął 72 miejsce (1572,21 zł), a Oświęcim 111 (1264,99 zł).

Pozostałe miasta sklasyfikowano w jednej kategorii. Na 312 miejscu znalazło się Bukowno (1144,76 zł), a na 546 Wolbrom (342,96 zł). Autorzy rankingu zgadzają się z powszechną opinią, że z wykorzystywaniem funduszy unijnych stosunkowo najgorzej radzą sobie bardzo małe gminy, ale od tej reguły są znaczące wyjątki. – Absolutnym liderem rankingu jest najmniejsza gmina w Polsce – Krynica Morska, która w ostatniej dekadzie pozyskała dotacje unijne w wysokości 28 867, 02 zł w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Oznacza to co roku ponad 2,5 tys. zł na głowę. W niektórych biedniejszych gminach tyle wynosi cały roczny budżet. W elitarnym gronie siedmiu gmin, przy których w naszym rankingu figuruje wartość większa niż 10 tys. zł w przeliczeniu na jednego mieszkańca, mamy niemal wyłącznie gminy małe. Oprócz wspomnianej już Krynicy Morskiej są to miasteczka Uniejów (woj. łódzkie) i Jastarnia (woj. pomorskie) oraz gminy wiejskie: Ożarowice i Ślemień na Śląsku, Puńsk na Podlasiu i Lubrza na ziemi lubuskiej – podkreśla prof. Swianiewicz. Na końcu listy 580 mniejszych miast znalazł się Raciąż z województwa mazowieckiego (36,41 zł).

Spośród trzech gmin wiejskich naszego powiatu najwyżej sklasyfikowano Trzyciąż (439 miejsce), gdzie w minionym dziesięcioleciu pozyskano 1913,14 zł unijnych środków w przeliczeniu na jednego mieszkańca. 1316 miejsce zajęły Klucze (656,98 zł), a 1200 – Bolesław (836,19 zł). W tej kategorii najlepiej prezentują się śląskie Ożarowice (13 326,98 zł). Ranking zamykają na 1566 miejscu wielkopolskie Komorniki (7,59 zł).

W rankingu ujęto również 48 miast na prawach powiatu, wśród których najlepiej wypadł Przemyśl (5738,78 zł), a najgorzej Mysłowice (433,32 zł). Pobliskie Jaworzno znalazło się na 27 pozycji (2225,20 zł).