Zamożność samorządów: jesteśmy bogaci? [INFOGRAFIKA]

Jak co roku czasopismo „Wspólnota” opublikowało ranking zamożności samorządów. Cztery gminy z powiatu olkuskiego zanotowały lepsze wyniki niż przed rokiem.

Ranking przygotowali: prof. nauk ekonomicznych i kierownik Zakładu Rozwoju i Polityki Lokalnej na Wydziale Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego Paweł Swianiewicz oraz Julita Łukomska, adiunkt w tym samym Zakładzie.

Metodologia bez zmian
Zamożność samorządów liczono tak, jak przed rokiem. Pominięto wpływy z dotacji celowych, bo jak twierdzą autorzy zestawienia „(…) zwłaszcza w okresie intensywnego korzystania z funduszy unijnych takie dotacje mają chwilowy, ale bardzo silny wpływ na wielkość dochodów. Wpływ dużej dotacji inwestycyjnej potrafi wywindować samorząd bardzo wysoko w rankingu, ale jest to awans chwilowy (incydentalny) i niemający związku z trwałym wzrostem zamożności. Wydaje się więc, że uwzględnienie tylko dochodów własnych i otrzymywanych subwencji lepiej oddaje hasło naszego rankingu – zamożność”.

Dochody wpływające do budżetu zostały skorygowane na dwa sposoby. Odjęto składki przekazywane przez samorządy w związku z subwencją równoważącą (regionalną w przypadku województw), czyli tzw. janosikowe. Do faktycznie zebranych dochodów dodano skutki zmniejszenia stawek, ulg i zwolnień w podatkach lokalnych, by porównywać faktyczną zamożność, a nie skutki podejmowanych w gminach autonomicznych decyzji odnoszących się do polityki fiskalnej. Tak skorygowane dochody podzielono przez liczbę mieszkańców danego samorządu.

Szybki wzrost w gminach i województwach
Autorzy rankingu zwracają uwagę, że dość szybki wzrost ogólnego poziomu dochodów (powyżej 7 proc. po uwzględnieniu inflacji) miał miejsce w gminach i województwach. Znacznie skromniejszy (3 proc.) był wzrost w miastach na prawach powiatu.

Prof. Paweł Swianiewicz analizując dane minionej dekady podkreśla, że bardzo szybki zeszłoroczny wzrost dochodów gmin wiązał się nie ze wzrostem faktycznej zamożności, a ze środkami przekazanymi na realizację Programu 500+. – W 2017 roku spośród najważniejszych źródeł dochodów gmin najszybciej wzrosły udziały w PIT – o prawie 8 proc. Z kolei najstabilniej na przestrzeni lat zachowują się dochody miast na prawach powiatu, od 2010 r. zwiększyły się w sumie o jedną trzecią, nie notując po drodze ani gwałtownego wzrostu, ani załamania – wyjaśnia prof. Swianiewicz.

Interesujący przypadek powiatów i związków komunalnych
Inaczej wygląda sytuacja wśród powiatów. – Interesujący jest przypadek powiatów, w których decydujące znaczenie miał prawie pięcioprocentowy spadek wysokości subwencji oświatowej. A przecież to powiaty w perspektywie najbliższych lat będą potrzebowały najwięcej pieniędzy na oświatę ze względu na wydłużenie nauki w liceach ogólnokształcących z 3 do 4 lat. W związkach komunalnych decydujące znaczenie miał spadek inwestycji, w 2017 roku nastąpiła tu istna zapaść (prawie trzykrotny spadek w porównaniu z rokiem poprzednim, ale w zestawieniu z rokiem 2015 poziom inwestycji w związkach komunalnych spadł ponad sześciokrotnie). Czyżby to zmierzch wspólnego inwestowania gmin w tej formie? – czytamy w opisie zestawienia.

Jak wykorzystujemy unijne środki?
Zdaniem autorów rankingu, odbicie w wykorzystaniu unijnych środków zanotowane w 2017 roku (prawie trzykrotny wzrost) było łatwe do przewidzenia po słabym 2016 roku. Nadal jednak jest to mniej niż w latach 2010 – 2015. – W analogicznym roku poprzedniej perspektywy uzyskane dotacje były prawie o 50 proc. wyższe. Wszystko to w sytuacji, kiedy przyznane Polsce (i samorządom) środki na lata 2014–2020 są wyraźnie wyższe niż te, które mieliśmy do dyspozycji w latach 2007–2013. W dodatku to niemal na pewno ostatni tak hojny dla nas budżet. Coraz mniej czasu zostaje na nadrobienie tych zaległości – podkreśla prof. Swianiewicz.

Zadłużenie nadal spada
Na koniec 2017 roku zadłużenie samorządów było najniższe od 2010 roku. – Tak długiego okresu zmniejszania wielkości zobowiązań finansowych gmin, powiatów i województw nie notowaliśmy jeszcze ani razu w historii współczesnej polskiej samorządności. Ale spadek był na tyle niewielki, że trudno o pewność, że wystarczy do zaabsorbowania szybko zwiększających się inwestycji w najbliższych latach. O ile do takiego wzrostu lokalnych projektów rozwojowych faktycznie dojdzie – uważają autorzy rankingu.

Małopolska „w górę”
W rankingu województw liderem pozostaje mazowieckie z zamożnością per capita w wysokości 356,96 złotych. Na drugim końcu tabeli znajduje się województwo łódzkie (200,20 złotych). Małopolska, która w poprzednich latach zamykała stawkę, tym razem uplasowała się na 11. lokacie (215,91 złotych).

Kraków w gronie miast wojewódzkich utrzymał 5. miejsce (5183,49 złotych). Niezmiennie od 2001 roku najlepiej wypada Warszawa (7117,67 złotych). Zestawienie zamyka Gorzów Wielkopolski (3889,65 złotych).

Co w naszym powiecie i gminach?
Nieznaczny spadek (ze 146. miejsca na 150.) zanotował powiat olkuski, gdzie poziom zamożności na jednego mieszkańca wynosi 727,43 złotych. Dla porównania powiat chrzanowski zajął 262. lokatę (585,00 złotych), a oświęcimski 134. miejsce (749,18 złotych). Ranking otwiera powiat człuchowski z województwa pomorskiego z wynikiem 1354,08 złotych. Na ostatnim, 314. miejscu jest powiat łomżyński z województwa podlaskiego (368,09 złotych).

W gronie miast powiatowych Olkusz plasuje się na 161. miejscu (awans z 178 lokaty), z zamożnością per capita 2723,46 złotych. Pobliski Chrzanów z wynikiem 2859,44 złotych zajął 111. miejsce, a Oświęcim 12. lokatę (3807,61 złotych). Liderem pozostają dolnośląskie Polkowice (6900,95 złotych). Ostatnie, 267. miejsce zajmuje Kazimierza Wielka z województwa świętokrzyskiego (2164,11 złotych).

Bukowno i Wolbrom sklasyfikowane w kategorii „miasta inne” zanotowały wyższe lokaty niż przed rokiem. 74. miejsce i zamożność na jednego mieszkańca w wysokości 3575,17 złotych to wynik Bukowna (rok temu na 87. pozycji). Z kolei Wolbrom awansował z 452. miejsca na 376 (2706,99 złotych). Zestawienie otwiera zachodniopomorski Dziwnów (9511,58 złotych), a zamyka śląski Pszów (590. miejsce; 2031,92 złotych).

Wśród gmin wiejskich niezmiennie wygrywa łódzki Kleszczów (38 812,06 złotych). Na 90. pozycji (w poprzednim rankingu 68. miejsce) znalazł się Bolesław (3949,15 złotych). Awans zanotowały Klucze, z 823. pozycji na 678. miejsce, z wynikiem 2809,07 złotych. Trzyciąż sklasyfikowano na 1175. lokacie (przed rokiem 1095. miejsce), z zamożnością „na głowę” na poziomie 2577,34 złotych. Na ostatnim, 1555. miejscu znalazły się opolskie Komprachcice (1974,72 złotych).