Nie będzie tablicy upamiętniającej olkuskich Żydów?

Do tematu żydowskiego od lat podchodzi się w Olkuszu jak przysłowiowy pies do jeża. Jeśli w tej kwestii coś się dzieje, to jest to albo zasługa nielicznej w mieście grupy, która stara się uratować od zapomnienia spory rozdział historii Olkusza, albo skandalu. Nie trzeba daleko sięgać pamięcią, aby przypomnieć sobie przekopanie kirkutu na ul. Kolorowej podczas wykonywania prac kanalizacyjnych, w efekcie czego szczątki olkuszan wyznania mojżeszowego można było znaleźć na trawie, wymieszane z ziemią. W ostatnich dniach pojawił się nowy problem – obecny zarząd powiatu chce się wycofać ze sfinansowania tablicy upamiętniającej tysiące żydowskich mieszkańców Olkusza, którzy spod budynku starostwa wyruszyli w swoją ostatnią drogę. Chodzi o oszczędność rzędu 3 tysięcy złotych.

W ubiegłym roku grupa olkuszan, przede wszystkim historyków, zwróciła się do poprzedniego jeszcze zarządu powiatu z propozycją, aby ufundować dwie tablice pamiątkowe – jedną, poświęconą staroście Jerzemu Stamirowskiemu, a drugą olkuskim Żydom. Pomysł znalazł uznanie u władz i pierwsza jego część została zrealizowana. 11 listopada przy okazji Święta Niepodległości została wmurowana tablica upamiętniająca postać tego zasłużonego, ale niestety zapomnianego olkuskiego starosty. Odsłonięcie drugiej tablicy zostało z kolei zaplanowane na 13 czerwca i miało rozpoczynać Marsz Pamięci – inicjatywę rozpoczętą jednoosobowo przez historyka Ireneusza Cieślika, do której z roku na rok przyłączało się coraz więcej osób. W ubiegłym roku Marsz Pamięci z okazji 71. rocznicy likwidacji olkuskiego getta przybrała charakter bardziej oficjalny i pojawili się na nim przedstawiciele władz – gminnych i powiatowych. Zapewniali przy tej okazji, że wszystkim nam powinno leżeć na sercu, aby pamięć o żydowskiej części ówczesnego społeczeństwa miasta przetrwała. Tablica miała w sposób materialny wyrażać te zapewnienia, ale wszystko wskazuje na to, że były to bardziej puste słowa niż deklaracje.

W wywiadzie ze starostą Jerzym Kwaśniewskim, który można znaleźć na stronie Starostwa Powiatowego, na pytanie „Czy podczas remontu budynku znajdą się środki, by wmurować w ścianę Starostwa płytę pamiątkową, poświęconą olkuskim Żydom? Przecież właśnie tu, w czerwcu 1942 r., w nieukończonym wtedy jeszcze gmachu Kasy Chorych, spędzili ostatnią noc w rodzinnym mieście, nim zostali wywiezieni do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Auschwitz.”  starosta odpowiedział „Jak najbardziej. Trzeba uczcić pamięć żydowskich obywateli z ziemi olkuskiej.” Tyle tytułem deklaracji. Jak udało nam się dowiedzieć, potrzebna kwota 3 tysięcy złotych była przewidziana w budżecie. Kilka dni temu podjęto decyzję, że starostwo na ten cel pieniędzy nie da.

Biorąc pod uwagę, że wiele osób wiedziało o tym, iż inicjatywa ma zostać zrealizowana, a potomkowie pomordowanych Żydów olkuskich szykowali się na przyjazd do miasta przodków z tej okazji, rezygnacja z pomysłu będzie gafą, bardzo delikatnie rzecz ujmując. Dlatego postanowiliśmy zwrócić się do zarządu o ponowne przemyślenie, czy na pewno oszczędność na tej konkretnej sprawie ma jakikolwiek sens. – Decyzję podjął zarząd powiatu, dlatego jeśli kogokolwiek trzeba przekonywać to całe gremium, a nie tylko mnie. Nie jesteśmy przeciwni wmurowaniu tablicy i jeśli jest taka wola, to nie widzę przeszkód. Została podjęta decyzja, że nie zostanie ona sfinansowana z pieniędzy powiatu olkuskiego i jedynym powodem jest zła kondycja finansowa, o której powszechnie wiadomo. Zdecydowaliśmy się na cięcie kosztów na kilku płaszczyznach i to nie jest tak, że tylko z tej inicjatywy zrezygnowaliśmy. Nie chciałbym, żebyśmy byli posądzani o działanie z powodów innych niż finansowe – powiedział wicestarosta Paweł Piasny.   

Sytuacja jest patowa i w interesie wszystkich powinno leżeć, żeby ją rozwiązać, również władz gminnych. Z tego powodu skierowaliśmy propozycję do burmistrza Dariusza Rzepki, żeby gmina Olkusz też spróbowała znaleźć środki i przeznaczyła je na ten cel. Jak nam się udało dowiedzieć,  burmistrz był proszony o wsparcie przez inicjatorów, ale sprawa stanęła w miejscu – Wydaje mi się, że jeśli już zapewnienie padło, to powinno być zrealizowane. Powiat nie zwracał się do nas formalnie z prośbą o współfinansowanie, ale porozmawiam ze starostą Barbarą Rzońcą oraz zasięgnę opinii, jakie środki i czy w ogóle gmina mogłaby przeznaczyć na ten cel– zobowiązał się burmistrz Dariusz Rzepka.

Sprawa jest też przykra dla pomysłodawców wmurowania tablicy. Ireneusz Cieślik, jeden z inicjatorów powstania tablicy, który właśnie za działania na rzecz dialogu polsko-żydowskiego został doceniony (razem z Olgerdem Dziechciarzem, Krzysztofem Kocjanem i Dariuszem Rozmusem) prestiżową Nagrodą im. ks. Stanisława Musiała, poproszony przez nas o komentarz, odpowiedział pamfletem „Tablica i samorządowcy” (po kliknięciu na tytuł nastąpi przekierowanie do tekstu) .

Czy upamiętnieniem grupy mieszkańców, która od XIV wieku mieszkała w naszym mieście, żyła obok naszych dziadków, tworzyła historię i kulturę Olkusza, powinniśmy zostawić wąskiej grupie historyków, czy może najwyższa pora porządnie się tym tematem zająć – na dobry początek fundując tablicę?

Pytanie jest otwarte, a odpowiedź na nie zostawiamy Wam.

Fot. Odsłonięcie tablicy Jerzego Stamirowskiego 11 listopada 2013 roku.