15 sierpnia obchodziliśmy 99. rocznicę zwycięskiej Bitwy Warszawskiej, nazywanej często „Cudem nad Wisłą”. Dla wielu ekspertów to wydarzenie z 1920 roku, kiedy Polacy zatrzymali nad przedpolach stolicy bolszewików, to jedna z kluczowych bitew w dziejach świata, która zadecydowała o obecnym podziale granic. Pewnie nie wszyscy o tym wiedzą, ale udział w tej pamiętnej victorii mają również olkuszanie.
– Wśród tysięcy polskich żołnierzy, którzy wnieśli bezpośredni wkład w zwycięstwo w Bitwie Warszawskiej 1920 roku nie zabrakło mieszkańców ziemi olkuskiej. „Osiemnasta decydująca bitwa w dziejach świata”, jak określił powstrzymanie bolszewików na przedpolach Warszawy angielski dyplomata lord D’Abernon, rozgrywała się z udziałem m. in. V Batalionu Strzelców Olkuskich. Oddział ten, wtedy jako III batalion w szeregach 9. Pułku Piechoty Legionów, przyczynił się do wywalczenia niepodległości i granic Rzeczypospolitej – przypomina Konrad Kulig, prezes olkuskiego koła Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.
Według dostępnych danych wiadomo, że V Batalion Strzelców Olkuskich był pierwszą ochotniczą jednostką odrodzonego po zaborach Wojska Polskiego, której powstanie datuje się na listopad 1918 roku. – Członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej, byli legioniści, Polacy z armii zaborczych, harcerze i uczniowie utworzyli oddział, który już w styczniu 1919 r. wyruszył na front. Olkuszanie wzięli udział w walkach z Ukraińcami o Lwów, osłaniając linię kolejową zaopatrującą oblężone miasto. W maju 1919 r. olkuski batalion został włączony do elitarnej 3. Dywizji Piechoty Legionów, jako trzeci batalion 9. Pułku Piechoty Legionów. Po walkach z Ukraińcami i bolszewikami na terenie dzisiejszej Ukrainy, Litwy, Łotwy i Białorusi oraz odwrocie pod naporem ofensywy Armii Czerwonej, oddział w sierpniu 1920 r. stanął w Tyszowcach na Lubelszczyźnie – dodaje Konrad Kulig.
Z historycznych zapisków wynika, że dokładnie 13 sierpnia pamiętnego 1920 r., w ramach przygotowań do decydującego kontruderzenia znad Wieprza na skrzydło wojsk bolszewickich atakujących Warszawę, 9. Pułk ruszył na Hrubieszów odrzucając nieprzyjaciela za Bug. – W kolejnych dniach zajęto Chełm i Ossowę. Od 17 sierpnia 9. Pułk stanowił odwód dywizji, która 19 sierpnia zajęła Brześć, pokonując w siedem dni prawie 300 km. W tym czasie olkuskim batalionem dowodził ppor. Julian Sosabowski, brat Stanisława Sosabowskiego, późniejszego generała i dowódcy 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej – zaznacza Konrad Kulig.
W ramach legendarnej Bitwy Warszawskiej, Wojsko Polskie powstrzymało Armię Czerwoną nad Wisłą na przedpolach Warszawy, a następnie uderzeniem znad Wieprza rozbiło bolszewików. „Cud nad Wisłą” doprowadził do załamania całej ofensywy na Polskę i pozwolił na zwycięstwo w wojnie bolszewickiej.
– Oprócz olkuskiego batalionu strzelców, w innych jednostkach Wojska Polskiego w tym okresie, służyły ochotniczo lub z poboru tysiące mieszkańców ziemi olkuskiej. Nazwiska 234 z nich są uwiecznione na tablicy „Poległym bohaterom w walce z najazdem Rosji Sowieckiej” na Starym Cmentarzu w Olkuszu – dodaje Kulig. Wspomnianą tablicę odsłonięto w 2000 r. staraniem m. in. Mieczysława Karwińskiego i Wiktora Burakowskiego – zasłużonych dla Olkusza mieszkańców.
99 lat po zwycięskiej bitwie, która w opinii historyków zmieniła świat, w Ossowie pod Warszawą odbyło się cykliczne widowisko historyczne prezentujące kulminacyjny epizod walk o Warszawę. Na oczach kilku tysięcy widzów zaprezentowano walki o Ossów i Radzymin, podczas których poległ słynny kapelan ochotników, ks. Ignacy Skorupka. W inscenizacji wzięli udział także rekonstruktorzy z Olkusza. – Grupa Rekonstrukcji Historycznych V Batalion Strzelców Olkuskich to projekt rekonstrukcyjny prowadzony przez olkuskie koło Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej we współpracy z Zespołem Szkół nr 1 w Olkuszu oraz PTTK Oddział Olkusz. Zainicjowany w ubiegłym roku projekt ma za zadanie popularyzować historię wkładu ziemi olkuskiej w odzyskanie niepodległości i wywalczenie granic Rzeczypospolitej w latach 1918-1921 – kończy Konrad Kulig.
Bieżące inicjatywy podejmowane przez grupę rekonstrukcyjną można śledzić pod linkiem: https://www.facebook.com/StrzelcyOlkuscy natomiast historię V Batalionu Strzelców Olkuskich opowiada wystawa [https://www.biblioteka.olkusz.pl/images/do-pobrania/Vbatalion.pdf] oraz film [https://www.youtube.com/watch?v=WHdrXuWgfWw].
Fot. Archiwum PTTK Olkusz oraz ŚZŻAK koło Olkusz
